Już w II wieku p.n.e. Chińczycy wykonywali naczynia z tzw. protoporcelany, a w VII wieku n.e. potrafili wypalać je w wysokiej temperaturze. Wieść o chińskiej porcelanie przywiózł do Europy Marco Polo (1298 r.). Dwieście lat później, kiedy Vasco da Gama odkrył drogę morską do Indii, porcelanę zaczęto sprowadzać do Europy - razem z jedwabiem i cennymi przyprawami.
 |
 |
 |
| Talerze deserowe Diane zdobione rysunkami Veronique Lataste, Haviland, GALERIA NIUANS, 290 zł/szt. | Delikatnie zdobiony zestaw obiadowy Finezja dla 6 osób, GERLACH S.A., 895 zł |
|
Przybycie porcelany do Europy
Ponieważ Chińczycy nie zdradzili sekretu powstawania białego złota, Europejczycy musieli sami zgłębić tajniki jego wytwarzania. We Włoszech i Francji w epoce renesansu, gdy moda na eksperymenty alchemiczne była powszechna, niektórzy magnaci próbowali sami odkryć sposób na uzyskanie szlachetnej ceramiki. Dzięki temu, ok. 1560 r. powstała we Florencji tzw. porcelana medycejska, która przydawała blasku dworowi Francesco Maria de Medici. Porcelanę twardą, kaolinową, wynalazł w Dreźnie w 1709 roku Jan Fryderyk Boettger. Wcześniej, korzystając z opieki Augusta Mocnego, zajmował się alchemią, próbując uzyskać złoto z metali pospolitych. Złota Boettger nie stworzył, za to ofiarował królowi porcelanę.
 |
 |
 |
| Serwis Landscape z porcelany bone china, proj. Patricia Urquiola dla Rosenthal Studio Line, ROSENTHAL, dzbanek 575 zł, filiżanka do kawy 175 zł, cukiernica 245 zł, mlecznik 210 zł | Elementy serwisu herbacianego Tac zaprojektowanego dla manufaktury Rosenthal przez współtwórcę Bauhausu, Waltera Gropiusa, ROSENTHAL, filiżanka od 150 zł, dzbanek od 730 zł | |
W tamtych czasach porcelana była cenniejsza niż srebro, więc stać było na nią tylko najbogatszych - serwis mógł mieć wartość nawet kilku wsi. Powodem, dla którego mimo wszystko kupowano szlachetną ceramikę, był m.in. przesąd, że porcelanowe naczynie się rozpadnie, jeśli podana zostanie w nim zatruta potrawa lub napój.
Manufaktury porcelany
W XVIII wieku w Europie znano dwa typy porcelany - twardą i miękką. Pierwszą wyrabiały m.in. manufaktury niemieckie (np. Miśnia) i polskie (np. Ćmielów). W produkcji drugiej odmiany specjalizowały się manufaktury we Francji, Włoszech i Hiszpanii oraz kilka manufaktur angielskich. W Anglii wynaleziono też specjalny typ porcelany miękkiej z domieszką popiołu kostnego, czyli porcelanę kostną (bone china), najbardziej cenioną.
 |
 |
 |
| Porcelana Golden Bird klasy bone china dekorowana historycznym wzorem, Wedgwood, MONETTI, filiżanka ze spodkiem 264 zł | Porcelana Althea Nova zdobiona motywami ziół: kolendry, lubczyku i szałwii, VILLEROY & BOCH, talerz głęboki 85 zł, płytki obiadowy 85 zł | Biało-złota porcelana Mediolan - zestaw śniadaniowy (dostępny komplet dla 6 osób, 24 elementy), MEBLE VOX, 359 zł |
Jednak niezależnie od składu, wartość artystyczną nadają porcelanie forma i zdobienia. Najbardziej cenione są naczynia malowane ręcznie. Pod tym względem najważniejszą rolę odgrywała manufaktura w Miśni. W roku 1720 malarz Horold wprowadził słynne miśnieńskie farby do porcelany i wynalazł klasyczny styl miśnieńskiego malarstwa. Najsłynniejszy serwis, zwany Łabędzim, wykonano w latach 1737-1742 dla hrabiego Heinricha von Bruhla. Należy on do największych i najpiękniejszych, jakie kiedykolwiek wykonano w Miśni. Prawdopodobnie składał się aż z 2200 sztuk. Głównym motywem zdobniczym serwisu są łabędzie w formie reliefu lub plastycznych figur.
 |
 |
 |
| Porcelana Sweet Plum, Wedgwood, MONETTI, filiżanka do herbaty ze spodkiem 263 zł | Nowoczesna linia porcelany Quebec, serwis obiadowo-kawowy dla 6 osób, ZP Ćmielów, ok. 400 zł |
Porcelana Aloe - zestaw śniadaniowy (dostępny komplet dla 6 osób, 24 elementy), MEBLE VOX, 239 zł |
W XVIII wieku porcelanę dekorowali najlepsi malarze i rzeźbiarze aż w końcu sama stała się dekoracją. Na stołach, obok waz, talerzy, filiżanek, pojawiały się porcelanowe figury ludzi i zwierząt, a nawet porcelanowe makiety dworskich zabudowań.
Współczesna zastawa z porcelany
Jednak złote czasy nie mogły trwać wiecznie. Pod koniec XVIII wieku poziom artystyczny wyrobów z porcelany zaczął spadać. Powstawało co prawda wiele nowych, konkurujących ze sobą fabryk, walczono jednak nie poprzez podnoszenie jakości wyrobów, ale przez obniżenie ich ceny. Nie powstawało nic odkrywczego - nawet uznane fabryki w Miśni, Sèvres, czy Berlinie naśladowały jedynie stare wzory. Nowych pomysłów i stylów zaczęto szukać dopiero pod koniec XIX wieku.
 |
 |
 |
| Porcelana Juliet, Green Gate, FIORELLO, dzbanek 69 zł, kubek 39 zł, kieliszek na jajko 19 zł | Porcelana White Lace klasy premium zdobiona srebrnym wzorem, VILLEROY & BOCH, filiżanka do herbaty 120 zł, spodek 79 zł |
Dekorowana platynowymi paskami porcelana Platinum bone china, proj. Jasper Conran, Wedgwood, MONETTI, filiżanka do herbaty ze spodkiem 294 zł |
Dziś fabryki porcelany wykorzystują mniej czasochłonne metody wytwarzania i zdobienia naczyń. Dzięki temu zastawa stołowa z porcelany nie musi być droga. Ręczne lepienie naczyń zastępują maszyny, które tłoczą formy, a ręczne malowanie - gotowe wzory w postaci kalkomanii albo technika laserowa i stemplowanie. Jednak dziś o wartości przedmiotu decyduje nie tyle materiał czy ilość zdobień, co nazwisko projektanta. Serwisy, które powstały w pracowni Patricii Urquioli, Jaspera Morrisona, Konstantina Grcica czy Stefano Giovannoniego należą do najdroższych, ale i najbardziej pożądanych.
