Sny i wizje w dziełach Beksińskiego
Zdzisław Beksiński jest jednym z najbardziej charakterystycznych polskich artystów. Jego obrazy i grafiki rozpoznaje każdy, a wypracowany przez niego styl od lat inspiruje kolejnych twórców. Wiele osób zwraca uwagę na terapeutyczną funckję jego twórczości, objawiającą się uporczywym powracaniem do stałego repertuaru motywów malowanych w podobny sposób, jakby po to, by oswoić swoje lęki. Jak wiemy z biografii artysty, w dzieciństwie miewał problemy ze snem, nękały go koszmary, o których nikomu nie opowiadał. Za tym szła ucieczka w książki i wręcz kompulsywne rysowanie.
Historia Beksińskiego jest historią tragiczną - niektórzy twierdzili nawet, że cała jego rodzina była przeklęta, co znajduje swoje odzwierciedlenie w sztuce artysty. Faktem jest, że wiele z jego prac budzi w nas niepokój i nierzadko powoduje dyskomfort. Warto jednak przystanąć i nieco dokładniej, z otwartym umysłem przyjrzeć się jego dziełom. Sztuka, którą uprawiał, miała być lekarstwem na nieustannie towarzyszącą mu traumę.
Prezentowany na wystawie obraz bez tytułu, przedstawiający postać na tle kamienic, oprócz posępności, ma też jednak kilka pozytywnych czy wręcz magicznych elementów. Należy do nich intrygujący, świecący obiekt trzymany w lewej dłoni postaci, skaczący pies, który pobudził się na widok księżyca oraz gwiazdy, które niczym pył opadły na ziemię. W ponurym na pierwszy rzut oka płótnie drzemie jasność, pozytywna siła - nadzieja?
- Surrealistyczne dzieła Beksińskiego stanowią odzwierciedlenie jego sennych koszmarów i wizji, a przelewanie ich na papier było formą autoterapii oraz próbą zapomnienia o nich. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czym tak naprawdę są dziwaczne, nierzadko przerażające zjawiska, ukazujące się na płótnach malarza. Skojarzeń jest tyle, ilu odbiorców sztuki Beksińskiego. Wiele osób sądzi, zapewne słusznie, że są to wyobrażenia przemijania artysty. Jego dojrzałe egzystencjalne malarstwo wynikało z obaw będących nieodłącznym elementem życia człowieka. Dzięki temu zrozumieniu ludzkiej natury, sztuka Beksińskiego tak porusza i skłania do refleksji - mówi Karolina Jankowska, kuratorka wystawy, ekspertka DESA Unicum.
Lutowa wystawa w DESA Unicum jest niejako hołdem dla artysty - oprócz 3 dzieł autorstwa Beksińskiego na ekspozycji znalazły się inne prace, które w rozmaity sposób konweniują z twórczością oraz życiem mistrza. Znana jest fascynacja Beksińskiego szeroko rozumianą informatyką, do której odwołują się dzieła Bogdana Pilatowicza „Miłość w Internecie” oraz „A.I. Algorytm SI” Żanety Chłostowskiej.
Wiele wystawionych prac poprzez mroczny nastrój oraz kolorystykę w subtelny sposób nawiązują do charakterystycznego stylu sanockiego artysty: „Walka z wiatrakami” oraz „Otchłań” Dawida Figielka, „Melodia dla kobiet” z cyklu „Cyrk” Szarloty Pawel czy „Magiczne grzyby” autorstwa Łukasza Prządki. Warto wybrać się na wystawę i samemu poszukać podobieństw między pracami Zdzisława Beksińskiego oraz późniejszych twórców.
Niespotykana praca Ewy Juszkiewicz
Podczas wystawy w DESA Unicum prezentowany jest także nietypowy obiekt polskiej artystki nowego surrealizmu - talerz z obrazem Ewy Juszkiewicz. Praca jest wspólnym projektem Gagosian Gallery i organizacji non-profit Coalition for Homeless.
O tym, jak prestiżowa była to inicjatywa, może świadczyć fakt, że obok Polki brali w niej udział m.in. Virgil Abloh - pierwszy założyciel kultowej, streetwearowej marki Off-White, dyrektor artystyczny męskiej linii domu mody Louis Vuitton, Helen Frankenthaler - amerykańska malarka, przedstawicielka ekspresjonizmu abstrakcyjnego i color field painting oraz Alex Israel - amerykański artysta multimedialny, pisarz i projektant z Los Angeles. Ewa Juszkiewicz jest niewątpliwie jedną z najbardziej znanych na świecie polskich artystek współczesnych.
Nic dziwnego, udało jej się stworzyć bardzo charakterystyczny, kobiecy styl. Jej dzieła nawiązują do portretów historycznych, jednak Juszkiewicz w dowcipny sposób komentuje w swoich pracach stereotypy dotyczące płci pięknej. Naśladując przedstawienia kobiet malowane w stylu klasycyzmu (Grand Manner), popularnym w sztuce zachodniej od XVIII do początków XIX wieku, styl artystki jest rozpoznawalny na pierwszy rzut oka.
Malarka sięga po XIX-wieczne portrety dam, ale maluje je na nowo, wprowadzając znaczące zmiany - twarze postaci zasłania burzą włosów, opakowuje udrapowaną tkaniną albo zastępuje kompozycją z piór, egzotycznych kwiatów i liści, ale też grzybów czy fragmentów owadów. „Surrealistyczne, dziwne i groteskowe” prace, jak określa je sama artystka, można interpretować jako przewrotny feministyczny komentarz na temat roli, w jakiej osadzano wysoko urodzone damy w nie tak odległej historii lub nawet szerzej - jako krytykę przedmiotowego postrzegania całej płci pięknej.
Salvador Dali - klasyka surrealizmu
Słysząc „surrealizm” na myśl przychodzi nam przede wszystkim jedno nazwisko: Dali. W 1975 roku hiszpański artysta wydał książkę „La Quete du Graal”, składającą się z 12 sygnowanych rycin. Z dziełem prezentowanym na wystawie - „Le Detroit de Gadelore” - wiąże się niezwykle romantyczna historia. Widnieje na nim pojedynek dwóch rycerzy, a w oddali majaczy zamek. Dali nabył średniowieczny zamek w Púbol i ofiarował go swej ukochanej żonie - jest tam nawet sala z okazałym tronem dla jego ukochanej. Budynek został całkowicie odnowiony przez artystę, który otworzył nowe przestrzenie i dzięki nowym dekoracjom wprowadził romantyczną atmosferę.
Wystawa „Sztuka Fantastyczna. Surrealizm i Realizm Magiczny” to podróż przez najgłębsze zakamarki wyobraźni artystów, którzy inspiracji do swoich dzieł szukali w snach i wizjach. Ekspozycję odwiedzać można bezpłatnie w DESA Unicum od 7 do 15 lutego.
Koordynatorzy wystawy: Karolina Jankowska i Julia Gorlewska
Estymacje: W ofercie znajduje się szeroki wachlarz przedziałów cenowych, od prac, których cena startowa waha się w okolicach 1 200-1 800 zł, aż po reprezentację w przedziale 90 000-150 000 zł. Najwyższą estymację ma obraz Zdzisława Beksińskiego bez tytułu - 500 000-800 000 zł.
Wystawa „Sztuka Fantastyczna. Surrealizm i Realizm Magiczny”: 7.02 - 15.02.2024
Aukcja: 15.02.2024, godz. 19:00, dom aukcyjny DESA Unicum, ul. Piękna 1A, Warszawa
Obraz otwierający artykuł: DESA Unicum, Tomasz Sętowski, Czary i magia, est. 35000-50000 zł