Architektura ma moc kształtowania ludzkich zachowań i tworzenia atmosfery - mówi tegoroczny laureat nagrody Pritzker Liu Jakiun.
Międzynarodowa nagroda Pritzker Architecture Prize została ustanowiona przez rodzinę Pritzker z Chicago w 1979 roku. Przyznawana jest co roku żyjącemu architektowi lub architektom za znaczące osiągnięcia w sztuce architektury. Często nazywana jest „architektonicznym Noblem” i „najwyższym wyróżnieniem w zawodzie”. Liu Jiakun jest jej 54. laureatem.
Kim jest Liu Jiakun?
Liu Jiakun urodzony w 1956 roku w Chengdu w Chińskiej Republice Ludowej spędził większość swojego dzieciństwa na korytarzach Drugiego Szpitala Ludowego w Chengdu, gdzie jego matka była internistą. Chociaż prawie wszyscy członkowie jego najbliższej rodziny byli lekarzami, Liu interesowały bardziej rysunek i literatura. Spotkał na swej drodze nauczyciela, który wskazał mu kierunek i nakłonił do pogłębiania wiedzy z szeroko pojmowanej sztuki.
Ostatecznie Liu Jiakun skończył studia architektoniczne w 1982 roku i był jednym z pierwszego pokolenia absolwentów, którym powierzono zadanie odbudowy Chin w okresie transformacji. W ciągu czterech dekad Liu, wraz ze swoim zespołem, stworzył ponad trzydzieści projektów, od instytucji akademickich i kulturalnych, przez budynki publiczne, po planowanie urbanistyczne w całych Chinach.
W ciągu tych lat był architektem za dnia, a pisarzem nocą, głęboko pochłoniętym twórczością literacką.
- Pisanie powieści i uprawianie architektury to odrębne formy sztuki i nie zamierzałem łączyć tych dwóch dziedzin. Jednak okazało się, że istnieje nieodłączny związek między nimi jeśli chodzi na przykład o jakość narracji i pogoń za poezją w moich projektach - mówi Liu Jiakun.
W latach 80. Liu Jiakun prawie porzucił karierę architekta. I prawdopodobnie świat by o nim zapomniał, gdyby nie pewna wystawa jego kolegi ze studiów Tanga Hua, która miała miejsce w Muzeum Sztuki w Szanghaju. To wydarzenie na nowo rozpaliło jego pasję do zawodu. Liu Jiakun uświadomił sobie wtedy, że budynek nie tylko służy społeczeństwu, ale również może być medium do osobistej ekspresji.
Obecnie Liu Jiakun jest profesorem wizytującym w Szkole Architektury Centralnej Akademii Sztuk Pięknych (Pekin, Chiny), wcześniej wykładał w Cité de l'architecture et du patrimoine (Paryż, Francja), Massachusetts Institute of Technology (Cambridge, Massachusetts, Stany Zjednoczone Ameryki), Royal Academy of Arts (Londyn, Wielka Brytania) i wiodących instytucjach w Chinach. Otrzymał wiele nagród.
O architekturze Liu Jiakuna
"Liu Jiakun tworzy nową architekturę, która jest jednocześnie zapisem historycznym, elementem infrastruktury, krajobrazem i niezwykłą przestrzenią publiczną" - czytamy w uzasadnieniu jury z 2025 roku. A jak on sam postrzega swoje projekty?
- Architektura powinna coś ujawniać - powinna destylować wrażenia i uwidaczniać nieodłączne cechy lokalnych mieszkańców. Ma moc kształtowania ludzkich zachowań i tworzy atmosferę, oferując poczucie spokoju i poezji, wywołując współczucie i miłosierdzie oraz kultywując poczucie wspólnoty - tłumaczy Liu.
Liu Jiakun szanuje kulturę, historię oraz naturę i często do niej nawiązuje. Wraca do klasycznej chińskiej architektury, jak ma to miejsce w budynku muzeum Suzhou Museum of Imperial Kiln Brick. Płaskie dachy podtrzymywane są przez potężne słupy, ale tym, co robi największe wrażenie, są imponujące kręte schody, na które pada światło sączące się przez oculus.
Liu Jiakun sięga często po tradycyjne rzemiosło i wykorzystuje surowe lokalne materiały, aby podtrzymać lokalną gospodarkę. Jego budynki ukazują niedoskonałości, różne tekstury i rozbieżne nieraz materiały, które pięknie się starzeją.
Balansując między utopią a codzienną egzystencją, historią a nowoczesnością oraz między kolektywizmem a indywidualizmem, Liu uznaje architekturę za celebrację życia. Konstruuje nowe światy, wolne od jakichkolwiek ograniczeń estetycznych lub stylistycznych. Jego projekty zatopione są w naturze, analizują relację między człowiekiem a środowiskiem, obserwują je i poddają krytyce.
"Liu Jiakun bierze obecne realia i oferuje zupełnie nowy scenariusz codziennego życia. Poza wiedzą i technikami zdrowy rozsądek i mądrość są najpotężniejszymi narzędziami, które dodaje do swojego zestawu narzędzi. W jego architekturze jest mądrość i filozoficzne spojrzenie na relacje między człowiekiem i naturą" - uzasadnia swój wybór jury.
