Czarny karnawał. Ensor/Wojtkiewicz
Muzeum Narodowe w Warszawie
3 października 2025 - 11 stycznia 2026
Konfrontacja dwóch znaczących artystów przełomu XIX i XX wieku, którzy poruszali problematykę maskarady, teatru i cyrku, sennych marzeń, erotyki i śmierci. Twórcy, wyróżniający się skłonnością do fantazji, ironii i groteski, zakorzenieni byli we własnych kulturach i środowiskach artystycznych: w modernistycznych kręgach Młodej Belgii i Młodej Polski. Ensor przypomina tradycje sztuki niderlandzkiej z jej rubasznym poczuciem humoru, przewrotnością i moralizatorstwem oraz ludowy teatr jarmarczny i żywy we Flandrii uliczny karnawał. Witold Wojtkiewicz, zanurzony w świecie baśni i somnambulicznych wizji, odkrywa świat kabaretu, teatrzyku Zielony Balonik, krakowskiej szopki.
Ekspozycja poddaje te dwie indywidualności, traktowane zazwyczaj jako osobliwe i wyizolowane zjawiska, przekornej konfrontacji. Pojęcie karnawału pełni tu rolę metafory życia-widowiska, świata na opak, szaleństwa, anarchii, chaosu, wolności od norm i konwencji.
Wystawa podzielona jest na kilka kluczowych wątków, ilustrujących najważniejsze obszary malarskiego imaginarium Ensora i Wojtkiewicza, którzy wizualizują uniwersalne problemy sztuki, literatury, teatru przełomu wieków.
"Czarny karnawał. Ensor/Wojtkiewicz" to pierwsza wystawa oparta na współpracy polsko-belgijskiej w MNW. Kontekstowo zaprezentujemy również obrazy, rysunki i grafikę innych twórców polskich i belgijskich, współczesnych głównym bohaterom ekspozycji, oraz marionetki, maski i stroje karnawałowe.
Chełmoński
Muzeum Narodowe w Krakowie
do 30 listopada 2025
Po spektakularnej frekwencji w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz w Muzeum Narodowym w Poznaniu krakowska ekspozycja wieńczy monumentalną serię trzech wystaw mnograficznych Józefa Chełmońskiego (1849-1914). Wystawa obejmuje szeroki wybór obrazów olejnych oraz akwarel i prac rysunkowych pochodzących z wielu kolekcji prywatnych oraz ze zbiorów muzealnych, krajowych i zagranicznych. Niezwykłość talentu autora "Babiego lata" oraz sensualna uroda jego dzieł sprawiły, że uzyskał on rangę twórcy narodowego, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego realizmu.
Dzieła Chełmońskiego to wybitne przykłady XIX-wiecznego realizmu. Fascynują one wyrazistą ikonografią prac artysty, obejmującą przedstawienia bazujące na odtwarzaniu zaobserwowanej codzienności oraz krajobrazów w najróżniejszych wariacjach pogodowych i sytuacyjnych. Mimo wrażenia intuicyjności i spontaniczności postawę twórczą Chełmońskiego cechuje konsekwencja podejmowanych motywów. Malarz utrwalał współczesny sobie świat, który - choć realny i powszedni - był przefiltrowany przez jego emocjonalność. Rezonowało to w postawie artysty jako szczególna symbioza realizmu i romantyzmu. Niewiarygodny potencjał dzieł Chełmońskiego zachęca do wytyczenia własnego szlaku podczas ich poznawania.
Ukryte znaczenia. Motyw wnętrz w sztuce polskiej od XIX do XXI wieku
Muzeum Narodowe w Poznaniu
do 18 stycznia 2026
Muzeum zaprasza do najpiękniejszych salonów, gabinetów, buduarów, jadalni czy dziecięcych pokoi, malowanych przez wybitnych polskich artystów na przestrzeni różnych epok: od biedermeieru, przez realizmu, po współczesność. Na ekspozycji znajduje się 130 obrazów pędzla: Aleksandra Gierymskiego, Józefa Mehoffera, Konrada Krzyżanowskiego, Wojciecha Weissa, Tytusa Czyżewskiego, Józefa Czapskiego, Jerzego Nowosielskiego, Jarosława Modzelewskiego, Wilhelma Sasnala.
Na wystawie "Ukryte znaczenia. Motyw wnętrz w sztuce polskiej od XIX do XXI wieku" kuratorzy zapraszają gości do udziału w niecodziennym eksperymencie. Zachęcają do przestrojenia uwagi. Zamiast skupiać się na pierwszym planie obrazu, skoncentrujmy uwagę na jego tle. Wówczas mogą objawić się nam ukryte dotąd przed wzrokiem i umysłem znaczenia.
Takim znaczącym tłem obrazów zgromadzonych na wystawie są wnętrza, a ukrytym znaczeniem, objawiającym się widzowi, jest to, co nazwać można historią duszy. Przestrzenie, w których przebywają ludzie są bowiem uczłowieczone. Powracające w obrazach motywy otwartych okien, uchylonych drzwi czy luster funkcjonują jako metafory przejścia, refleksji, introspekcji.
Yayoi Kusamy, wystawa retrospektywna
Fondation Beyeler, Bazylea
12.10.2025 - 25.01.2026
Kropki, dynie i lustrzane pokoje - wejście do świata Yayoi Kusamy to podróż do hipnotyzującego uniwersum jednej z najważniejszych i najbardziej oryginalnych artystek XX i XXI wieku. Już jesienią europejska publiczność będzie miała okazję zanurzyć się w jej twórczości za sprawą wielkiej, retrospektywnej wystawy, która odwiedzi Szwajcarię, Niemcy i Holandię.
Mająca 96 lat Yayoi Kusama często nazywa samą siebie "współczesną Alicją z Krainy Czarów", a jej twórczość doskonale oddaje ten stan. Jej znakiem rozpoznawczym są obsesyjnie powtarzające się motywy, z których najsłynniejsze to kropki. Pokrywają one płótna, rzeźby, instalacje, a nawet ciało samej artystki. Choć jej prace, pełne dyń i intensywnych barw, wydają się na pierwszy rzut oka radosne i beztroskie, kryje się za nimi głęboki niepokój, nierozerwalnie związany z biografią twórczyni.
Kusama otwarcie mówi o swoich problemach ze zdrowiem psychicznym, a swoją twórczość nazywa wprost "medycyną artystyczną". Fascynacja kropkami i powtarzalnymi wzorami wzięła się z halucynacji, których doświadczała już jako dziesięcioletnia dziewczynka. Rozmawiała wtedy z fiołkami o ludzkich twarzach, a otaczający ją świat pulsował jako jeden bezmierny wzór.
Przeniesienie tych wizji na płótno czy rzeźbę stało się dla niej formą autoterapii. Od 1977 roku artystka dobrowolnie mieszka w szpitalu psychiatrycznym w Tokio, a tuż obok znajduje się jej studio, w którym z pomocą asystentów wciąż tworzy.
To najdroższa żyjąca artystka na świecie, której prace osiągają astronomiczne ceny - w 2023 roku obraz "Kwiat" sprzedano na aukcji Christie’s za niemal 10 milionów dolarów. Głośna stała się również jej współpraca z domem mody Louis Vuitton. Twórczość Kusamy, łącząca pop-art, minimalizm i psychodeliczny klimat, na stałe weszła do kanonu sztuki współczesnej. Wielka retrospektywa, prezentująca obrazy, rzeźby, kolaże i słynne instalacje lustrzane, to wyjątkowa okazja do prześledzenia całej artystycznej drogi japońskiej ikony.
Radical! Women Artists and Modernism 1910-1950
Belvedere Museum, Wiedeń
do 12 grudnia 2025
Wystawa "Radical! Women Artists and Modernism 1910-1950" zaprezentuje ponad sześćdziesiąt prac artystek z ponad dwudziestu krajów, otwierając nowe możliwości interpretacji modernizmu jako nurtu pełnego różnorodności i innowacji. Poszukując alternatywnych tożsamości, podważając obowiązujące normy oraz komentując wydarzenia polityczne, artystki osadzały modernistyczne ideały w codziennym życiu.
Wystawa celowo rezygnuje z klasycznego, linearnego porządku narracji o stylach artystycznych, który często pomijał kobiety, a zamiast tego wydobywa na światło dzienne indywidualność ich twórczości - tym samym podważa tradycyjne, zdominowane przez mężczyzn spojrzenie na historię sztuki i proponuje nową, wielowymiarową perspektywę. Wśród prezentowanych twórczyń znajdują się między innymi: Gertrud Arndt, Sonia Delaunay, Katarzyna Kobro, Käthe Kollwitz, Hannah Höch, Tamara Łempicka czy Sophie Taeuber-Arp.
Zdjęcie wprowadzające: Yayoi Kusama, Pumpkin, 1991, Acrylic on canvas, 91 × 116.7 cm, Collection of the artist © YAYOI KUSAMA
