Toczący się w Europie kryzys spowodowany masowym przybywaniem uchodźców jest największym tego typu zjawiskiem od czasów II wojny światowej. Nowe muzeum Fenix poprzez sztukę i osobiste historie migrantów opowiada o życiu osób, które zdecydowały się na wędrówkę w nieznane.
2 tysięcy walizek, 116 portretów z plasteliny, fragment muru berlińskiego. A to wszystko przykryte dachem, który przypomina tornado. Fenix to nowo otwarte muzeum migracji w Rotterdamie. Za projektem stoi pracownia MAD Architects, globalne biuro architektoniczne założone w 2004 roku przez chińskiego architekta Ma Yansonga, które tworzy futurystyczne, organiczne i technologicznie zaawansowane projekty, odzwierciedlające wschodnią wrażliwość na naturę. Ich celem jest Shanshui City - wizja miasta przyszłości opartego na duchowych i emocjonalnych potrzebach mieszkańców. Inaczej mówiąc, studio dąży do osiągnięcia równowagi między człowiekiem, miastem a środowiskiem, tworząc projekty inspirowane wschodnimi koncepcjami natury.
MAD Architects realizuje różnorodne projekty, od planowania urbanistycznego, przez budynki użyteczności publicznej, muzea i teatry, po budownictwo mieszkaniowe i przedsięwzięcia artystyczne. Firma posiada biura w Pekinie, Jiaxing, Los Angeles i Rzymie, a jej projekty są realizowane na całym świecie, w tym w Chinach, Kanadzie, USA i Europie.
Do znaczących realizacji należy zwycięstwo w konkursie na budowę wieżowca Absolute Towers, pieszczotliwie nazywanego przez mieszkańców wieżowcami Marylyn Monroe ze względu na płynne linie, czy zaprojektowanie Muzeum Sztuki Narracyjnej Lucasa w Los Angeles, co uczyniło ich pierwszym chińskim biurem, które zaprojektowało zagraniczny obiekt kulturalny tej rangi. Teraz MAD zakończyło swój pierwszy projekt kulturalny w Europie, które znajduje się w historycznym miejscu - w porcie miejskim w Rotterdamie.
Fenix w Rotterdamie - muzeum w portowym magazynie
Muzeum Fenix mieści się w odrestaurowanym zabytkowym magazynie. Jest on centralnym punktem rewitalizacji Katendrecht, dzielnicy nadbrzeżnej, w której niegdyś znajdowała się najstarsza chińska dzielnica w Europie kontynentalnej i dzielnica czerwonych latarni w Rotterdamie.
"Kiedy pracownia MAD Architects została poproszona o pracę nad Fenixem, wiedzieliśmy, że musimy stworzyć dialog z istniejącym budynkiem i jego otoczeniem, a także z przeszłością pełną historii migracji, wspomnień i niepewności" – powiedział Ma Yansong, założyciel i główny architekt MAD.
Budynek, nazwany Fenix, jest pierwszym projektem kulturalnym studia MAD Architects w Europie. Jego architektoniczne arcydzieło, Tornado, dynamiczna organiczna struktura przywodząca na myśl unoszące się powietrze, będzie natychmiast widoczne dla zwiedzających.
Fenix z widokiem
Konstrukcja o powierzchni 16 000 metrów kwadratowych, pochodząca z 1923 roku, była niegdyś częścią największego magazynu na świecie i miała kluczowe znaczenie dla transportu holenderskiej linii towarowo-pasażerskiej Holland America Line. W XIX i XX wieku miliony migrantów przybywało i odpływało z pobliskich doków, a ich podróże ułatwiała właśnie ta linia.
Schody o podwójnej spirali rozpoczynają się na parterze i prowadzą na dach, na platformę widokową. Zwiedzający będą mogli podziwiać zapierające dech w piersiach widoki na Hotel New York, dawną siedzibę Holland America Line, oraz rzekę Mozę.
Teren o powierzchni 2275 metrów kwadratowych, położony na najniższym poziomie Fenix, został zaprojektowany na wzór miejskiego placu. Będzie on bezpłatny dla wszystkich i dostosowany do potrzeb różnorodnych społeczności Rotterdamu.
Renowacja 172-metrowej fasady rozpoczęła się w 2018 roku i trwała półtora roku. Część detali pochodziła z pierwotnego projektu, inne z okresu powojennej odbudowy z lat 1948–1950. Przez dekady obiekt był przebudowywany i zmieniał funkcję, co sprawiło, że elewacji była niespójna. Wszystkie elementy fasady zostały odnowione, zrekonstruowane lub przebudowane. Charakterystyczne okna przywrócono do pierwotnego wyglądu, a 2200 metrów kwadratowych południowej elewacji oczyszczono metodą piaskowania i ponownie otynkowano. Przesuwane drzwi na poziomie ulicy zrekonstruowano według powojennego wzoru i pomalowano na oryginalny zielony kolor.
Muzeum Fenix - dach jak wirujące powietrze
Nowym, charakterystycznym elementem budynku jest Tornado – spiralna klatka schodowa, która zaczyna się na parterze i prowadzi na dachowy taras widokowy. Konstrukcja wznosi się na wysokość 30 metrów i oferuje panoramiczny widok na Rotterdam oraz rzekę Mozę z poziomu 24 metrów.
Tornado wykonano z 297 paneli z polerowanej stali nierdzewnej o łącznej powierzchni 4000 metrów kwadratowych. Każdy panel był polerowany przez ponad 100 godzin. "Dach" wieńczący konstrukcję klatki schodowej ma 17,1 metra długości, 11,6 metra szerokości i 3,1 metra wysokości. Został wykonany w Groningen, przetransportowany do Rotterdamu drogą wodną, a następnie złożony i zamontowany na miejscu. Bezpośrednio pod zadaszeniem znajduje się klatka schodowa o długości 550 metrów. Do budowy 336 stopni i użyto 12 500 unikalnych drewnianych desek. Na dach można dostać się również windą.
Fenix - miejsce spotkań i sztuki
Przez cały rok będą się tam odbywać spotkania społeczności, występy, imprezy masowe oraz spotkania z kuchniami świata. Będzie tam kiosk, w którym przeglądać gazety z całego świata.
Jednym z prezentowanych dzieł jest praca Efrat Zehavi, która obejmuje 116 portretów z plasteliny, przedstawiających mieszkańców Rotterdamu. Każdy z portretów został uformowany w trakcie indywidualnych sesji w przestrzeni publicznej – w parkach, bibliotekach i na ulicach. Podczas każdej z sesji Zehavi słuchała historie modeli, oddając w ten sposób hołd osobom, które tworzą kulturową różnorodność i wyjątkowość współczesnego Rotterdamu. Wybór plasteliny jako medium artystycznego odzwierciedla zmienność tożsamości i opowieści mieszkańców miasta – ich narracje są nieustannie kształtowane przez doświadczenia, relacje z innymi ludźmi oraz przez zmieniający się krajobraz miejski.
Wśród eksponatów znalazły się także obiekty o szczególnym znaczeniu historycznym, związane z tematyką migracji: namiot UNHCR wykorzystywany w obozach dla uchodźców, fragment zachodniej części muru berlińskiego oraz paszport Nansena z 1923 roku, wydawany osobom pozbawionym obywatelstwa po I wojnie światowej. Wystawa zawiera również elementy osobiste – mieszkańcy Holandii zostali zaproszeni do podzielenia się przedmiotami, które opowiadają ich własne historie migracji, tożsamości i drogi do nowego domu.
Działalność muzeum rozpoczęła się prezentacją trzech wystaw. Pierwsza, zatytułowana "All Directions", eksponuje ponad 150 dzieł sztuki i obiektów, od historycznych po współczesne, pochodzących z kolekcji Fenix i nabytych w ciągu ostatnich pięciu lat. Druga to "Rodzina migrantów", inspirowana "Rodziną człowieczą" Edwarda Steichena, jedną z najsłynniejszych wystaw fotograficznych wszechczasów, która po raz pierwszy została zaprezentowana w MoMA w 1955 roku.
Ostatnią wystawą jest "Labirynt walizek", monumentalna interaktywna instalacja złożona z 2000 podarowanych walizek, która ożywia zbiór osobistych historii z krajów, kultur i społeczności z całego świata.
Muzeum Fenix - tu można dobrze zjeść
W muzeum znajdują się punkty gastronomiczne i handlowe, takie jak Granucci Gelato, lodziarnia na nabrzeżu, serwująca wielokrotnie nagradzane lody rzemieślnicze wytwarzane przez rodzinę Granucci, która produkuje lody w Holandii od 1929 roku, oraz O Café and Bakery, prowadzona przez tureckiego szefa kuchni, Maksuta Aşkara, uhonorowanego gwiazdką Michelin. Z kawiarni Espresso Bar, z widokiem na miasto, znajduje się na pierwszym piętrze muzeum, w strefie wystawowej.
Zdjęcie wprowadzające: Iwan Baan
