Na Cytadeli Warszawskiej powstał jeden z największych i najnowocześniejszych kompleksów muzealnych w Europie. Składa się on z trzech głównych brył: siedziby Muzeum Historii Polski oraz dwóch gmachów Muzeum Wojska Polskiego. Wraz z centralnym placem, rozległym parkiem oraz istniejącymi już Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej i Muzeum Katyńskim, tworzy to wielofunkcyjne miejsce kultury, pamięci i wypoczynku, które na nowo definiuje współczesną przestrzeń muzealną.
Prace nad projektem architektonicznym Muzeum Historii Polski na Cytadeli Warszawskiej rozpoczęły się w 2016 roku. Projekt zlecono warszawskiej pracowni WXCA, która w 2009 roku wygrała międzynarodowy konkurs na nową siedzibę Muzeum Wojska Polskiego, zlokalizowaną także na terenie XIX-wiecznej twierdzy.
WXCA sięgnęło po wypracowany przez pracownię język architektoniczny - wrażliwy na kontekst społeczny i naturalny, o prostym i powściągliwym wyrazie estetycznym oraz mocnej materialności bryły. Odwołując się do XVIII-wiecznej kompozycji przestrzennej miejsca, zaprojektowali układ złożony z trzech brył z centralnie położonym Muzeum Historii Polski oraz dwoma niższymi gmachami Muzeum Wojska Polskiego, zamykającymi wewnętrzny plac Gwardii od strony północnej i południowej. Nieodłączną częścią całego założenia jest także miejski park o powierzchni ok. 30 ha o charakterze rekreacyjnym. Tym samym, na wzór innych europejskich metropolii, powołano do życia koncepcję kompleksu muzealnego w Warszawie - Cytadeli Muzeów.
Monolityczna bryła
Charakterystyczny wyraz architektoniczny Muzeum Historii Polski jest wynikiem świadomego wyboru materiałów i technik budowlanych. Pracownia WXCA, projektując budynek, sięgnęła po metaforę historii uwięzionej w monolitycznej bryle, przypominającej precyzyjnie wycięty kamienny blok. Fasada obiektu, wyłożona marmurowymi płytami o różnorodnym rysunku i ułożonymi w poziome pasy, stanowi symboliczne odniesienie do warstwowej, stratygraficznej struktury materii geologicznej. W ten sposób architekci podkreślili złożoność i dynamikę procesów historycznych, które jak warstwy skały nakładają się na siebie, tworząc spójną całość.
Symboliczne dopełnienie stanowi detal architektoniczny w postaci ornamentów, będących „cytatami” z tradycji architektonicznej. Można je interpretować jako pochodzące z różnych okresów artefakty w przekroju archeologicznym. Nie są to jednak dosłowne cytaty, a poddane transformacjom geometrycznym przestrzenne grafiki, będące odniesieniem do takich wzorów jak m.in. relief z Drzwi Gnieźnieńskich, znane z gotyku sklepienie kryształowe (m.in. Bazylika Mariacka, Gdańsk), dekoracje krakowskiej Kaplicy Zygmuntowskiej czy motyw inspirowany Polskim Pawilonem w stylu Art déco na wystawie w Paryżu w 1925r.
Nowoczesne centrum muzealnicze
Monumentalny gmach Muzeum Historii Polski, zajmujący powierzchnię niemal 45 tys. mkw., to nie tylko miejsce przechowywania i prezentacji eksponatów, ale także tętniący życiem ośrodek kultury. Poza częścią ekspozycyjną i zapleczem magazynowym, obiekt oferuje liczne przestrzenie przeznaczone dla różnorodnych aktywności: salę koncertową na 600 osób, kino, bibliotekę, sale konferencyjne i edukacyjne oraz punkty gastronomiczne. Unikalna architektura wnętrza, inspirowana ideą podróży przez warstwy historii, sprawia, że zwiedzanie muzeum staje się niezapomnianym doświadczeniem.
- Idea pomysłu na wnętrza jest sprzężona z koncepcją architektoniczną całego budynku, a zwłaszcza jego fasady. Muzeum, będąc kamiennym monolitem, opowiada o historii jako procesie. Tą alegoryczną opowieść kontynuują wnętrza. Plan wnętrza zaprojektowaliśmy tak, by można było swobodnie meandrować pomiędzy poszczególnymi blokami funkcjonalnymi, niczym w wydrążonym monolitycznym bloku. To meandrowanie, wnikanie w monolit jest dla nas alegorią podróży poprzez historię. W tym obiekcie można być wiele razy, za każdym razem odkrywając go na nowo - wyjaśnia architekt Krzysztof Budzisz z WXCA.
Akustyka otwartej przestrzeni
Parter muzeum to innowacyjne rozwiązanie przestrzenne, które rezygnuje z tradycyjnej, linearnej ścieżki zwiedzania. Dzięki temu goście mogą swobodnie poruszać się pomiędzy różnymi wystawami, za każdym razem odkrywając nowe perspektywy. Wnętrze muzeum zbudowane jest z monolitycznych, kamiennych bloków obłożonych marmurem, co podkreśla ciągłość procesów historycznych. Wysokie pomieszczenia, sięgające nawet 20 metrów, wymagały zastosowania specjalnych rozwiązań akustycznych, aby zapewnić komfort zwiedzającym.
- Akustycznie wnętrza są dość trudne, dlatego że na ścianach i posadzkach mamy materiały odbijające dźwięki, czyli kamień. Żeby zapewnić komfort akustyczny użytkownikom, niezbędne było zmiękczenie tego efektu, poprzez użycie materiałów tłumiących. Natomiast z racji, że w tym wnętrzu poruszamy się w obrębie estetyki wielkopowierzchniowych płaszczyzn, potrzebowaliśmy również wielkopłaszczyznowego elementu. Takim materiałem, który mógł konweniować z kamiennymi ścianami i posadzkami oraz betonem, okazały się panele akustyczne Mono Acoustic, które umożliwiają wykończenie sufitów na jedną, gładką powierzchnię - wyjaśnia architekt Krzysztof Budzisz z WXCA. -To była synergia właściwości estetycznych i akustycznych, która w przypadku naszego budynku zadziałała świetnie. Sufit akustycznie działa, a wizualnie jesteśmy cały czas w konwencji dość ascetycznego designu, który opiera się o wielkopowierzchniowe płaszczyzny wykończone w tych samych materiałach. Nie wprowadzamy tu jakiś obcych, w sensie architektonicznym, gestów - dodaje.
Piano nobile
Podobne rozwiązania architektoniczne zastosowano na górnych kondygnacjach, gdzie mieści się ekspozycja o powierzchni 7 tys. mkw. oraz pomieszczenia techniczne i administracyjne. Muzeum to nie tylko miejsce wystaw, ale także przestrzeń dla różnorodnych wydarzeń. Choć ekspozycja zajmuje niewielką część budynku, to właśnie ona wpłynęła na koncepcję całej aranżacji.
- Tak jak dolna kondygnacja umożliwia meandrowanie użytkowników, a parter jest symbolicznie otwarty, to górne kondygnacje, nasze „piano nobile”, gdzie znajduje się ekspozycja, z racji jej potrzeb jest bardziej introwertyczna - skupiona na swoim wnętrzu z wystawą. Jedynymi przestrzeniami, które wyłamują się z tej konwencji są miejsca, które nazwaliśmy „kieszeniami” wystawy. Tu powstały m.in. restauracja, kawiarnia czy sale edukacyjne - wyjaśnia architekt Krzysztof Budzisz z WXCA.
- Zważywszy, że wystawa ma 7 tys. mkw, a artefakty historyczne nie lubią światła naturalnego, wydawało się nam bardzo nieludzkie, żeby pozbawiać przyszłych zwiedzających kontaktu z zewnętrznym otoczeniem na tak długi czas. Zaprojektowaliśmy więc serię pomieszczeń, wspomnianych już kieszeni wystawy, które mają ogromne otwarcia na zewnątrz, na park, który otacza cały ten budynek, po to żeby dać możliwość kontaktu użytkownikom ze światem zewnętrznym - dodaje architekt.
By zachować komfort akustyczny w budynku w miejscach ekspozycji oraz w części pomieszczeń, m.in. sali bankietowej, restauracji, audytorium, pomieszczeniach akustyków czy salach tłumaczy, także zastosowano akustyczny sufit monolityczny Rockfon Mono Acoustic w kolorze szarym i czarnym. Dzięki temu nie tylko idealnie skomponował się z kamiennymi okładzinami ściennymi, ale przede wszystkim spełnił zróżnicowane parametry akustyczne dla różnych pomieszczeń.
Projekt Muzeum Historii Polski - WXCA: Szczepan Wroński, Paweł Grodzicki, Krzysztof Budzisz, Marta Sękulska-Wrońska, Katarzyna Billik, Rafał Boguszewski, Kamil Cedzyński, Anna Dobek, Małgorzata Gilarska, Beata Głaz, Marcin Jurusik, Michał Kasprzyk, Ludwik Kaizerbrecht, Marcin Kruk, Paulina Kucharska, Michał Lipiec, Anna Majewska, Krzysztof Marciszewski, Adam Mierzwa, Mariusz Niemiec, Magdalena Nowak, Magdalena Julianna Nowak, Barbara Płonczyńska, Zuzanna Rosińska, Michał Staniszewski, Łukasz Szczepanowicz, Kajetan Szostok, Krystian Tomczyk, Paweł Wolanin, Michał Żurek
Certyfikowany Wykonawca Rockfon Mono Acoustic: Transtolbud - Piekutowski Sp. z o.o.
Zdjęcia: Pion Studio
