Jajko naszej kulturze od dawna jest najważniejszym składnikiem śniadania wielkanocnego, ale także jednym z najważniejszych symboli, niosącym ze sobą wiele różnorakich znaczeń. Jest symbolem świata, płodności i odradzającego się życia - zmartwychwstania.
Jako magiczny symbol religijny, jajko było barwione i bogato ozdabiane, a najdawniejsze przykłady zdobionych jaj liczą sobie ponad 5 tysięcy lat i pochodzą z wykopalisk w sumeryjskiej Mezopotamii. Malowanie jajek znane było też w starożytnym Rzymie - o czym można znaleźć wzmianki u Owidiusza i Pliniusza - oraz w Persji i w Chinach.
Żadne zdobione jajka nie zdobyły jednak takiej sławy, jak znane z jubilerskiego kunsztu wyroby Petera Karla Fabergé. Wykonywane na specjalne zamówienie rodziny carskiej Aleksandra III, a później Mikołaja II, do dziś są najcenniejszymi przykładami sztuki złotniczej na świecie.
Od wieków jajko pojawiało się też w malarstwie. Wielu artystów wykorzystywało jajko jako temat czy symbol w swoich dziełach. Obrazy z motywem jajka spotykane są w twórczości Hieronima Boscha, Petera Brueghla, Moneta, Rene Magrita, Kazimierza Mikulskiego czy Stanisława Witkiewicza.
Artystą absolutnie obłąkanym na punkcie jajek był Salvador Dali. Jajko i chleb uważał za symbole początku i życia. Na fasadzie katalońskiego muzeum Dalego w Figueres, gdzie urodził się i zmarł artysta, zwanym Teatro-Museu Dali de Figueres, znajduje się zaprojektowana przez niego attyka w kształcie olbrzymich jaj, ściany zdobią katalońskie chlebki, a na głowach rycerzy umieszczone są bagietki.
Jajko już w starożytności było ważnym składnikiem farb temperowych. Dzięki unikalnej własności składników żółtka do tworzenia trwałych, wodoodpornych spoin, malowidła wykonane temperą jajową są szczególnie odporne na upływ czasu. Aż do wieku XV, kiedy to wynaleziono technikę olejową, tempera jajowa była najpopularniejszą techniką malarską w Europie.
W średniowieczu natomiast używano jajka jako składnika zaprawy wapiennej przy wznoszeniu szczególnie ważnych budowli. Dziś może trudno to sobie wyobrazić, ale ciosy kamienne katedr gotyckich sklejane były właśnie przy pomocy jajek!
W polskiej kulturze zdobienie jajek stało się elementem kultury ludowej. Najstarsza polska pisanka znaleziona na Śląsku Opolskim pochodzi z X wieku. Została wykonana tą samą techniką, jaka jest wykorzystywana do dnia dzisiejszego.
Sposób zdobienia jest bardzo różnorodny, ale dominuje technika batikowa, czyli zdobienia przy pomocy rozgrzanego wosku, na którym nanosi się rysunek. Pisanki huculskie przypominają mozaikę, na Podlasiu okleja się jajka słomką i kolorową włóczką, w Łowiczu nakleja się na nie miniaturowe scenki wycięte wcześniej z kolorowego papieru, natomiast na Śląsku najwięcej jest tzw. skrobanek, czyli pisanek wykonanych przy pomocy ostrego narzędzia, którym wydrapuje się wzór na zabarwionej wcześniej skorupce.
Wiele by można jeszcze napisać o jajku, jego znaczeniu i sile, ale na koniec i tak wrócimy do początku, bo jak twierdził siedemnastowieczny fizjolog, Wiliam Harvey: "wszelkie życie pochodzi z jajka"... I - jak widać - jajko nadal nas inspiruje!
