To jedno z największych muzeów na świecie! W kolejce można stać nawet kilka godzin!

380 ty­s. eks­po­na­tów. 35 tys. wy­sta­wio­nych w for­mie sta­łych eks­po­zy­cji. Malarstwo obej­mu­ją­ce dzie­ła ar­ty­stów fran­cu­skich i za­cho­dnio­eu­ro­pej­skich po­cząw­szy od XIII w. do ro­ku 1848. Posągi i eksponaty sięgające nawet XVIII w. p.n.e.  Ponad 60 tysięcy metrów kwadratowych powierzchni. To tylko niektóre spośród wielkich liczb wielkiego muzeum.

Czym był dawniej Luwr?

Kiedyś na miejscu Luwru stał póź­no­go­tyc­ki warowny zamek. Do­pie­ro Fran­ci­szek I, zwa­ny wład­cą re­ne­san­su, słynny bu­dow­ni­czy zam­ków w Do­li­nie Lo­ary i me­ce­nas Le­onar­da da Vin­ci, przekształcił go w XVI w. w renesansowy pałac królewski. Architekt Pierre Les­cot zbu­rzył część ciemnych i ponurych korytarzy, tym samym wpuszczając wię­cej świa­tła na dzie­dzi­niec i do czę­ści bu­dyn­ków, zbudował salę ba­lo­wą oraz pa­wi­lon kró­lew­ski z apar­ta­men­ta­mi i ga­le­rią sztu­ki (to tutaj wisiała La Gioconda). W ten sposób zamek został okazałą rezydencją królewską i symbolem Francji.

Mieszkali tu kolejni władcy: Ludwik IX Święty, Filip IV Piękny (który rozprawił się z zakonem templariuszy), Karol V Mądry czy słynny uciekinier z Polski Henryk Walezy. Największe zmiany dla Luwru przyniosły rządy Ludwika XIII i XIV. Ten ostatni porzucił co prawda pałac dla Wersalu, ale Luwr nie stracił swojego znaczenia i  wciąż tętniło w nim życie - po prostu zmienił status i przeznaczenie.

Kiedy Luwr udostępniono zwiedzającym?

Opa­no­wa­li go mianowicie ar­ty­ści i mi­ło­śni­cy sztu­ki - otwar­to w nim ga­le­rię rzeźb an­tycz­nych, utwo­rzo­no sie­dzi­bę Aca­dé­mie Fran­çaise, a część daw­nych po­miesz­czeń za­adap­to­wa­no na dar­mo­we miesz­ka­nia dla mniej za­moż­nych ar­ty­stów, szlach­ty i in­te­lek­tu­ali­stów.

Po wybuchu Rewolucji Francuskiej Zgromadzenie Narodowe zdecydowało o za­bez­pie­cze­niu zbio­rów, które stanowiły dziedzictwo kraju, i stworzeniu miejsca, które będzie siedzibą "nauki i sztuki". Ten niebywały zwrot w historii Europy sprawił, że zbiory zgromadzone w Luwrze stały się, zgodnie z założeniami nowej republiki, dobrem osiągalnym dla każdego człowieka. Oficjalnie otwarcie Mu­se­um Cen­tral des Arts (Cen­tral­ne Mu­ze­um Sztuk Pięk­nych) nastąpiło w li­sto­pa­dzie 1793 r. jako bez­pła­tna pla­ców­ka szko­le­nio­wa i wy­sta­wien­ni­cza dla ów­czes­nych ar­ty­stów. To wtedy właśnie Luwr otwarto dla publiczności, która mogła, w wybrane dni, zwiedzać i oglądać zebrane w nim dzieła sztuki. 

A tych było niemało. Zbio­ry mu­ze­um po­cząt­ko­wo li­czy­ły 537 obra­zy oraz 184 rzeź­by i dzie­ła rze­mio­sła ar­ty­stycz­ne­go. Większość sta­no­wi­ła skon­fi­sko­wa­ną podczas Rewolucji Francuskiej wła­sność kró­lew­ską i ko­ściel­ną. Ko­le­kcję mu­ze­al­ną po­więk­szył się również w wy­ni­ku kam­pa­nii wo­jen­nych Na­po­le­ona Bo­na­par­te, z któ­rych przy­wo­żo­no splą­dro­wa­ne dzie­ła sztu­ki.

Pomnik Ludwika XIV przed Luwrem.

W mię­dzy­cza­sie sys­te­ma­tycz­nie ro­sła wiel­kość zbiorów. Pod ko­niec XIX wie­ku obej­mo­wa­ła ona już po­nad 30 tys. eks­po­na­tów. W 1935 r. do Luwru trafiło 4 tys. miedziorytów, 3 tys. rysunków oraz 500 ilustrowanych ksiąg, które były darem barona Edmonda de Rothschilda. Dziś muzeum ma 380 tys. eksponatów. 

Gdzie w czasie wojny ukryto dzieła sztuki z Luwru? 

Tuż przed wejściem Niemców do Pa­ry­ża w 1940 r. nie­mal wszyst­kie zbio­ry na­le­żą­ce do mu­ze­um sta­ran­nie spa­ko­wa­no i wy­wie­zio­no do róż­nych bez­piecz­nych miejsc, np. pięć­dzie­siąt dzieł tra­fi­ło do Châ­teau de Cham­bord w Do­li­nie Lo­ary, zaś słyn­ne Ni­ke z Sa­mo­tra­ki i We­nus z Mi­lo sta­nę­ły w kom­na­tach Châ­teau de Va­len­çay, rów­nież w Do­li­nie Lo­ary.

W Luw­rze na­zi­ści zna­le­źli je­dy­nie eks­po­na­ty zbyt cięż­kie do prze­nie­sie­nia oraz te, któ­re uzna­no za sto­sun­ko­wo ma­ło war­to­ścio­we. Utworzyli więc tam ma­ga­zyn sztu­ki skra­dzio­nej z in­nych fran­cu­skich ga­le­rii, a tak­że kon­fi­sko­wa­nej lud­no­ści cy­wil­nej (głów­nie Ży­dom), skąd trafiały do prywatnych kolekcji m.in Her­mana Gö­ringa. Po za­koń­cze­niu woj­ny jesz­cze w 1945 nie­mal wszyst­kie przed­wo­jen­ne zbio­ry po­wró­ci­ły do Luw­ru. Dziś poza dziełami sztuki mieszczą się w nim ogrom­ne ar­chi­wum i bi­blio­te­ka, a tak­że pra­cow­nie kon­ser­wa­tor­skie oraz róż­ne in­sty­tu­cje na­uko­we.

Kto zaprojektował piramidę przed Luwrem?

Kiedyś była najbardziej kontrowersyjną konstrukcją w Paryżu. Dziś jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych modernistycznych budowli tego miasta. Mowa oczywiście o Piramidzie, która powstała w latach 1985-1989. 

Ma wysokość 21,65 m, a jej bok liczy 35,42 m długości. Konstrukcję tworzy stal i 673 tafle szkła (w kształcie rombów i trójkątów). Całość waży 180 ton. Nachylenie ścian wynosi 51 stopni, tak jak w piramidzie Cheopsa. 

Pod piramidą znajduje się główny hol wiodący do Muzeum Luwr. Foyer rozchodzi się na trzy ścieżki do poszczególnych skrzydeł pałacu. Na całość projektu składa się pięć piramid, piąta jest odwrócona i zbudowana pod Placem Carrousel.

Pomysłodawcą Piramidy Luwru był prezydent Francji François Mitterrand, architektem Ieoh Ming Pei - chiński architekt i zdobywca nagrody Pritzkera, zwanej architektonicznym Noblem. Innowacyjna budowla miała przyciągnąć turystów. Pod względem architektonicznym i konstrukcyjnym było to wyzwanie - po raz pierwszy wykorzystano szkło laminowane do tak dużego projektu.

Piramida Luwru grała rolę w filmie Kod da Vinci w reż. Rona Howarda na podstawie bestsellera Dana Browna.

Co warto zobaczyć w Luwrze?

Ktoś obliczył, że gdyby ktoś chciał poświęcić 30 sekund każdemu z obecnych w muzeum dzieł, potrzebowałby aż stu dni, żeby zobaczyć je wszystkie. Warto więc na każdy dział przeznaczyć jeden dzień albo wybrać te z eksponatów, które szczególnie nas interesują. Polecam tę drugą opcję.

Ile waży sfinks?

Zacznijmy od Sztuki Starożytnego Egiptu. Dział liczy ponad 50 tys. eksponatów, umieszczonych w 20 salach. Jest to jed­na z naj­więk­szych na świe­cie te­go ty­pu ko­lek­cji. Eks­po­zy­cja obej­mu­je m.in. dwunastoto­no­wego Wiel­kie­go Sfin­ksa z Ta­nis z cia­łem lwa i gło­wą czło­wie­ka. Naukowcy określili jego wiek na 3 tys. lat. Odnaleziono go w Tanis, w ruinach dawnej stolicy Egiptu, w świątyni boga Amona, zwanego też Re, który był bogiem płodności i urodzaju. Sfinks był strażnikiem komory świątynnej, w której przechowywano plony.

Wielki Sfinks z Tanis

Oprócz sfinksa zobaczymy ko­lo­sal­ny po­sąg Ram­ze­sa II, posąg z piaskowca bo­gi­ni Ha­thor (kto pa­mię­ta se­rial Sie­dem ży­czeń?) oraz wiel­ką sa­lę sar­ko­fa­gów ze szkla­ną wi­try­ną wy­peł­nio­ną skrzy­nia­mi z mu­miami.

W Luwrze znajdują się również takie doniosłe dla naszej cywilizacji artefakty, jak Kodeks Hammurabiego, króla Babilonu, oraz ogromna brama ze skrzydlatymi bykami z ludzką głową z tego samego regionu.

Kodeks Hammurabiego

Brama ze skrzydlatymi bykami z ludzką głową

Jak Wenus z Milo straciła ręce?

Teraz przechodzimy do jednego z najbardziej popularnych i wyczekiwanych działu Sztuka starożytnej Grecji i Rzymu. Znajduje się tu słynna Wenus z Milo. Posąg zo­sta­ł znaleziony na grec­kiej wy­spie Me­los (Mi­lo po polsku) i według naukowców jest per­so­ni­fi­ka­cję bo­gi­ni mi­ło­ści, Afro­dy­ty.

Wenus z Milo

Odkrycia dokonał grecki wieśniak Jorgos 8 kwietnia 1820 r. w okolicach teatru na terenie akropolu w Adamas, w głównym porcie wyspy Milos, leżącej w archipelagu Cyklad. Posąg w imieniu francuskiego ambasadora w Turcji, markiza de Rivière, kupił francuski żeglarz Jules Dumont d'Urville. Figura jeszcze wtedy miała ręce.

Według legendy straciła je, gdy statek d’Urville’a roztrzaskał się o skały w pobliżu wyspy. Markiz de Rivière sprezentował Wenus Ludwikowi XVIII. Od 1821 posąg znajduje się w Luwrze. Wykonano go z marmuru paryjskiego z wyspy Paros.

Czego symbolem jest Nike z Samotraki?

Odnaleziona została w 1863 r. na wyspie Samotraka przez francuskiego archeologa amatora Charlesa Champoiseau. Od 1884 r. eksponowana jest w paryskim Luwrze. Prawdopodobnie twórcą posągu był Pytokritos z Rodos. Nike mogła być symbolem i wotum dziękczynnym zwycięstw odniesionych przez Rodyjczyków w wojnie z Antiochem III. Postać Nike ma 2,40 m wysokości, a ze skrzydłami – 3,28 m. Ciekawostką może być to, że postać Nike posłużyła jako znak literackiej serii  "Nike" wydawnictwa Czytelnik.

Nike z Samotraki

Wśród innych rzeźb z działu Starożytnej Grecji od­naj­dzie­my również uwo­dzi­ciel­skie­go Śpią­ce­go Her­ma­fro­dy­to­sa. Gdy pa­trzy się na posąg z jed­nej stro­ny, wydaje się być kobietą, a kiedy z drugiej, mężczyznę. Kolejną rzeźbą, która na długo zapadnie nam w pamięć, jest Psyche budzona przez pocałunek Kupidyna, zwana też Psyche i Kupidyn. Choć to rzeźba artysty doby klasycyzmu, Antonia Canovy, dzieło znajduje się w części greckiej Luwru.

Śpią­cy Her­ma­fro­dy­to­s

Antonio Canova, Psyche budzona przez pocałunek Kupidyna, zwana też Psyche i Kupidyn

Sztu­kę rzym­ską re­pre­zen­tu­je bo­ga­ty zbiór rzeź­b por­tre­to­wych, wśród nich po­pier­sia wład­ców i do­stoj­ni­ków rzym­skich m.in. Okta­wia­na Au­gu­sta, Ty­be­riu­sza, Mar­ka Agryp­py i Mar­ka An­niu­sza We­ru­sa.

Jakie obrazy wiszą w Luwrze?

Dziedziniec Mar­ly (Cour Mar­ly) to spo­koj­na przestrzeń wy­peł­nio­na świa­tłem, gdzie moż­na chwilę odpocząć przed kolejną dawką dzieł sztuki. Rzeźb tutaj jest niewiele, ale jedna szczególnie zasługuje na uwagę, mianowicie Pi­ja­ny Sa­tur­n.

Dziedziniec Mar­ly

Pijany Saturn

Po zaczerpnięciu powietrza możemy iść dalej. Otwiera się przed nami imponująca kolekcja malarstwa ar­ty­stów fran­cu­skich i za­cho­dnio­eu­ro­pej­skich, po­cząw­szy od XIII w. do ro­ku 1848. Hie­ro­nim Bosch, Han­s Hol­bei­n Młod­szy, Al­brech­t Dü­re­r - to późne średniowiecze i renesans. Holenderski Złoty Wiek zdo­mi­no­wa­ny jest przez dwie wiel­kie po­sta­cie: Rem­bran­dta i Ver­mee­ra. Dalej Le­onar­do da Vinci i Ra­fa­el San­ti, Ty­cja­n, Édou­ar­d Ma­ne­t, Giu­sep­pe Ar­cim­bol­do, zna­ny z dziwacznych portretów zrobionych z ko­rze­ni drzew, owo­ców i wa­rzyw.

Andrea Mantegna, "Ukrzyżowanie"

Johannes Vermeer, "Koronczarka"

Leonardo da Vinci, "Portret kobiety. (Bella Ferroniera)"

Rafael Santi, "Piękna Ogrodniczka"

Malarstwo francuskie reprezentują głównie Jacques-Louis David ze swoim obrazem Śmierć Marata oraz Eu­gè­ne De­la­croix ze swoim  sztandarowym dziełem Wolność wiodąca lud na barykady. Namalowany został na zamówienie nowego rządu po zwycięskiej rewolucji lipcowej z roku 1830. Sam malarz nie brał udziału w zamieszkach, ale stał po stronie rewolucjonistów. Dzieło jest alegorią i hołdem dla buntowników. Uwagę zwraca przede wszystkim kobieta z obnażonymi ramionami i piersiami. Jej suknia układa się niczym szata w antycznych rzeźbach. Bohaterka jest personifikacją Marianne, czyli francuskiego symbolu wolności, którą przedstawia się zawsze jako wojowniczkę w czapce frygijskiej na głowie.

Eu­gè­ne De­la­croix, "Wolność wiodąca lud na barykady"

Jacques-Louis David, "Śmierć Marata"

Dalsze działy obejmują Sztu­kę Isla­mu, Sztu­kę Użyt­ko­wą, Gra­fi­kę i Ry­su­nek. Jest również część, w której znajdują się Apar­ta­men­ty Ce­sa­rza Na­po­le­ona. 

Jaki jest najsłynniejszy obraz Luwru?

To dzieło przy­cią­ga do Luw­ru naj­wię­cej zwie­dza­ją­cych. Jest najlepiej chronionym dziełem sztuki na świecie i chy­ba je­dy­nym, któ­re od­gro­dzo­ne zo­sta­ło od zwie­dza­ją­cych so­lid­ną ba­rie­rą. Po­nad­to zam­knię­to je w szkla­nej ga­blo­cie, któ­ra w każ­dej chwi­li mo­że zo­stać prze­nie­sio­na do ukry­te­go kon­dyg­na­cję ni­żej sej­fu. Obraz ma swoich prywatnych strażników i własną skrzynkę pocztową, ponieważ przychodzi do niego mnóstwo listów miłosnych z całego świata. 

Leonardo da Vinci, "La Gioconda"

To oczy­wi­ście nie­po­zor­na (bo ma zaledwie zaledwie 77 na 53 cm) La Go­con­da, czy­li Mo­na Li­sa, na­ma­lo­wa­na na to­po­lo­wej de­sce przez Le­onar­da da Vin­ci w la­tach 1503-1507. Da Vinci stworzył dzieło na zamówienie kup­ca na­zwi­skiem Fran­ce­sca Gio­con­do. Obraz przed­sta­wia najpraw­do­po­dob­niej jego żo­nę Li­sę Ghe­rar­di­ni, choć opi­nie na ten te­mat są po­dzie­lo­ne (po­ja­wi­ła się nawet śmia­ła hi­po­te­za, że jest to au­to­por­tret sa­me­go mi­strza).  

23 sierpnia 1911 r. doszło do kradzieży obrazu - największego w XX wieku. Na początku o kradzież podejrzewano słynnego poetę i jeszcze słynniejszego malarza – Guillaume’a Apollinaire’a i Pabla Picassa. Po dwóch latach okazało się, że obraz ukradł Vincenzo Peruggio, szklarz oprawiający obrazy w Luwrze. Peruggio ukrył się w niedzielę w muzeum, a następnego dnia rano, ubrany w biały fartuch, wyniósł obraz wyjęty z ram przez nieuczęszczaną klatkę schodową. Ukry­wał go przez dwa la­ta w walizce z podwójnym dnem pod łóżkiem. Wpadł gdy próbował sprze­dać obraz flo­ren­ckie­mu Mu­ze­um Uf­fi­zi. Mężczyzna wyjaśnił na przesłuchaniu, że kierował nim patriotyzm - pragnął, żeby obraz wrócił do Włoch, skąd pochodził jego autor. Co ciekawe, włoska opinia publiczna była mu jak najbardziej przychylna. Na marginesie od wielu lat Włochy i Francja toczą boje o Mona Lisę, jednakowo roszcząc sobie do niej prawo. Od 2005 roku obraz jest za pancerną szybą ochronną. 

Ale to nie koniec przygód Mona Lisy. W niedzielę 2 stycznia 2024 r. doszło do innego incydentu i wandalizmu: dwie działaczki na rzecz zmian klimatycznych oblały zupą pancerną szybę, za którą chroniona jest Mona Lisa. Kobiety nawoływały do promowania zdrowej i zrównoważonej żywności. - Co jest ważniejsze? Sztuka czy prawo do zdrowego i zrównoważonego systemu żywnościowego? - krzyczały na oczach przestraszonych turystów zwiedzających paryski Luwr. 

Czy w Luwrze znajduje się polski obraz?

Tak. To bodaj najsłynniejsza podobizna Chopina, którą namalował Delacroix. Co łączyło dwóch artystów?

Chopin i Delacroix spotkali się wiosną 1838 r. w domu George Sand podczas jednego z wieczorów gromadzących przedstawicieli literatury i sztuki. Polubili się. W tym samym roku Delacroix namalował portret kompozytora. Dzieło było częścią większego obrazu przedstawiającego Chopina i George Sand. Została jednak podzielone.

Eu­gè­ne De­la­croix, "Portret Chopina"

Malarz był oczarowany grą Chopina. Znał się trochę na muzyce, bo jako dziecko pobierał lekcje gry na skrzypcach. Artyści rozmawiali o sztuce, chodzili razem na koncerty i wystawy. Ich  przyjaźń trwała aż do śmierci Chopina. Potem Delacroix stanął na czele komitetu budowy pomnika Chopina, który został odsłonięty w 1850 r. na cmentarzu Père-Lachaise, w miejscu pochówku Chopina. 

Gdzie znajduje się filia Luwru?

Budynek muzeum położony jest na sztucznej wyspie w Dzielnicy Kultury Saadiyat i zaprojektował go francuski architekt Jean Nouvel, laureat nagrody Pritzkera z 2008 r. W 2017 r. miał sposobność sprawdzić się ponownie.

Filia Luwru powstała w Abu Zabi. Równocześnie ekspozycja paryskiego Luwru pomniejszyła się o 300 dzieł. Inwestycja budziła wiele zastrzeżeń, tym bardziej, że w Zjednoczonych Emiratach Arabskich jest zwykle 40 stopni C, co może zaszkodzić dziełom sztuki. 

Projekt Nouvela przypomina spodek unoszący się na wodzie. W rzeczywistości to kompleks 55 połączonych ze sobą niskich, białych budynków, rozdzielonych kanałami i basenami. Całość przykryta jest monumentalną ażurową kopułą, której wzór jest złożony z 7800 gwiazd nawiązujących do arabskiej sztuki.

Kto w Luwrze nakręcił teledysk?

Teledysk w muzeum powstał do utworu Apeshit popularnego duetu w świecie muzyki, Jaya-Z i Beyonce. W teledysku - oprócz gwiazdorskiej pary - "występują" m.in.: Mona Lisa Leonarda da Vinci, Nike z Samotraki, Portret pani Récamier Jacques-Louis Davida, Pieta Rossa Fiorentina, Tratwa Meduzy Théodore'a Géricaulta, Wenus z Milo czy Portret czarnej kobiety Marie-Guillemine Benoista. Połączenie czarnego rapu z pięknymi wnętrzami paryskiego muzeum jest zaskakujące, ale według mnie bardzo ciekawe.

Nakręcenie teledysku w najbardziej rozpoznawalnym muzeum na świecie było gestem przejęcia władzy nad sztuką europejskiej cywilizacji postrzeganej jako dzieło białych ludzi. A także przekonaniem, że współczesna amerykańska kultura, której gwiazdami są czarnoskórzy artyści, staje się dla świata tym, czym kiedyś byli wielcy europejscy artyści. 

Gdzie znajduje się Luwr: położony jest w centrum Paryża, na pół­noc­nym brzegu Sek­wa­ny (2. dziel­ni­ca), 1,5 km na za­chód od No­tre-Dam­me i 4 km na wschód od wie­ży Eif­fla. Stacje me­tra: Pa­lais Ro­yal - Mu­sèe du Lou­vre, Lou­vre Ri­vo­li i Tui­le­ries.

Autor

Monika Utnik

Dziennikarka, wieloletnia redaktorka pism wnętrzarskich, absolwentka polonistyki i italianistyki Uniwersytetu Warszawskiego, autorka książek dla dzieci. Zadebiutowała...

Dossier redaktora Poznaj innych autorów