Irysy w ogrodzie to elegancka dekoracja rabat, oczek wodnych i skalniaków. Ponad 200 gatunków tej przepięknej rośliny z kwiatami występującymi we wszystkich barwach tęczy robi wrażenie, ale czy w każdym ogrodzie można uprawiać irysy? Z poradnika dowiesz się wszystkiego o sadzeniu i pielęgnacji irysów, zwanych kosaćcami.
Symbolika irysa krąży wokół dobrych wartości takich jak nadzieja, mądrość, wiara i pasja, a nazwa nawiązująca do greckiej bogini tęczy Iris podkreśla ogromną różnorodność i nasycenie barw kwiatów. Roślina charakteryzuje się długimi mieczowatymi liśćmi w intensywnym zielonym kolorze, wyrastającymi w kępie bezpośrednio z kłącza lub cebuli, a na szczycie łodygi znajduje się duży efektowny kwiat.
Irys, czyli kosaciec - dlaczego warto mieć go w ogrodzie?
W zależności od odmiany kosaćce osiągają wysokość od 15 do nawet 150 cm, dlatego doskonale nadają się zarówno na rabaty, jak i skalniaki. Można wykorzystać je również jako rośliny soliterowe. Kwiaty irysów przepięknie prezentują się w wazonie, dlatego floryści chętnie wykorzystują je do wykonywania dekoracyjnych bukietów.
Czy uprawa irysów jest trudna?
Irysy to bardzo wdzięczna w uprawie grupa roślin i jedna z najłatwiejszych w pielęgnacji. Wykazują odporność na niskie temperatury, więc zimują w gruncie, corocznie odrastając z kłączy lub cebulek. Nie wymagają specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych, rosnąc na dobrze wybranym dla nich stanowisku. Nawet początkujący pasjonat ogrodowych upraw będzie mógł cieszyć się feerią barw irysów w przydomowym ogrodzie.
Irysy kłączowe i cebulowe - czym się różnią?
Organem spichrzowym irysów cebulowych jest cebula, czyli bardzo podobnie jak w przypadku tulipanów i narcyzów. Z kolei irysy kłączowe mają grube poziome kłącze, które może częściowo wyrastać ponad ziemię.
Irys bródkowy i bezbródkowy - na czym polega różnica?
U irysów bródkowych na zewnętrznych płatkach można dostrzec charakterystyczną "bródkę", czyli rząd kolorowych gęstych włosków. Kosaćce bródkowe mają okazałe, bardzo dekoracyjne kwiaty, często wielobarwne i falbaniaste. Odmiany bezbródkowe z kolei mają gładkie subtelniejsze płatki i wyglądają bardziej naturalnie. Kwiaty są mniejsze, często w większej liczbie, dzięki czemu roślina wygląda delikatniej. Większość irysów bródkowych to odmiany kłączowe, cebulowe z kolei prezentują z reguły odmiany bezbródkowe.
Kiedy kwitną irysy?
Warto zadbać o różnorodność odmian irysów w ogrodzie, aby zachwycały kwiatostanami od wiosny do końca lata. Najwcześniej kwitną irysy cebulowe i okres ich kwitnienia przypada na wczesną wiosnę, czyli marzec-kwiecień. Irysy wyrastające z kłącza kwitną z kolei w maju i czerwcu. Jeśli chcemy, aby kompozycje kwiatowe z irysów w ogrodzie cieszyły również w czasie pełnego lata, dodajmy do kolekcji odmiany irysów bezbródkowych, kwitnące w lipcu i sierpniu.
Ile gatunków irysów i odmian, tyle kolorów. Są niezwykle uniwersalnym wyborem, ponieważ gama kolorystyczna jest bardzo obszerna. Spotkamy kwiaty irysów w kolorze białym, żółtym, niebieskim, fioletowym, różowym, pomarańczowym, bordowym i miedzianym, a nawet czarnym. Najpiękniejsze odmiany kwitną dwubarwnie, często cieniując kolory i mają kwiaty z falbankami na brzegach.
Najpiękniejsze gatunki i odmiany irysów ogrodowych. Irys syberyjski, kosaciec żółty i irys bródkowy i inne
Warto wybierać rośliny, dopasowując je kolorystycznie do otoczenia i stylu ogrodu. Nie da się jednak przejść obojętnie i bez zachwytu obok tych flagowych piękności.
- Kosaciec bródkowy "Decadence" - kłączowy, wysokość od 40 do 100 cm, duży kwiat, łączący barwy żółtą i bordową.
- Irys żółty (Iris Pseudacorus) - kłączowy, od 80 cm wysokości do 120 cm, żółte kwiaty z lekkim fioletowym lub brązowym wzorem.
- Kosaciec żyłkowany "Harmony" - cebulowy, wysokość do 20 cm, niebieskie kwiaty z delikatnymi białymi i żółtymi plamkami na dolnych brzegach.
- Kosaciec "Black Knight" - kłączowy, wysokość 70-80 cm, głęboka aksamitna czerń kwiatów.
- Kosaciec syberyjski "Concord Crusch" - kłączowy, osiąga 1 m wysokości, pełne niebieskie kwiaty o fryzowanych płatkach.
Stanowisko idealne dla irysa - wymagania glebowe
Kosaćce to byliny lubiące słońce, więc warto posadzić je w miejscu, które zapewnia minimum 6 godzin słońca dziennie. Najlepiej sadzić kosaćce w ogrodzie w glebie przepuszczalnej, żyznej i wilgotnej, pamiętając o tym, że nie lubią zastoju wody. Odczyn gleby powinien być lekko kwaśny (pH 6-7). Stanowisko powinno być przewiewne, aby uniknąć chorób grzybowych liści i kłączy. Należy unikać ciężkich gliniastych gleb, irysy lubią wilgotne przepuszczalne podłoże, więc okolice oczek wodnych i stawów też będą dla nich korzystnym miejscem.
Kiedy sadzić irysy w ogrodzie? Sadzenie kosaćców do gruntu
Najlepiej sadzić irysy do gruntu w sierpniu, wrześniu i na początku października, aby rośliny mogły ukorzenić się i wzmocnić przed nadejściem zimy. Kosaćce kłączowe sadzi się poziomo w gruncie w odległości od 30 cm do 50 cm w zależności od odmiany, aby rośliny miały miejsce na swobodny rozrost. Kłącza irysów sadzi się dość płytko na głębokości 5-10 cm, pozostawiając ich niewielką część nad ziemią.
Cebule irysów z kolei sadzi się w odległości 10-15 cm. Cebulki sadzimy nieco głębiej, zasypując je w całości. Optymalna głębokość to 8-10 cm, a w przypadku odmian karłowych 5-7 cm.
Jak pielęgnować irysy, podlewać i zimować?
Uprawa i pielęgnacja kosaćców nie jest skomplikowana i ogranicza się do zaledwie kilku czynności. Warto cyklicznie usuwać chwasty wokół roślin, jednak należy robić to bardzo uważnie i bez ostrych narzędzi, aby nie uszkodzić płytko położonych kłączy i cebul. Irysy nie wymagają dużej ilości wody, jednak należy podlać je po posadzeniu i dobrze jest zadbać o ich lekkie podlewanie podczas kwitnienia w upalnych okresach. Nie należy przelewać roślin.
Gatunki kłączowe zazwyczaj są mrozoodporne, dlatego tylko w czasie naprawdę surowych zim młode rośliny można delikatnie przykryć ściółką, czyli na przykład warstwą suchych liści albo okryć gałązkami lub słomą. Osłona musi być przewiewna, aby kłącza nie zgniły.
Cebule odmian karłowych i tych, które nie są odporne na mrozy (np. kosaćce holenderskie), można wykopać po zaschnięciu liści, oczyścić i przechować w piwnicy lub garażu, czyli w miejscu chłodnym, przewiewnym i relatywnie suchym. Sadzi się je ponownie wiosną. Starsze dobrze zakorzenione rośliny wystarczy okryć na zimę.
Nawożenie irysów - czy jest konieczne i jaki nawóz stosować?
Nawożenie kosaćców jest ważne, ale nie należy przesadzać z jego ilością. Nawóz aplikuje się wczesną wiosną tuż przed rozpoczęciem wzrostu i kwitnienia celem pobudzenia roślin. Kolejne nawożenie należy przeprowadzić po przekwitnięciu, aby pomóc roślinie odbudować kłącza i cebule przed okresem odpoczynku. Warto do nawożenia stosować kompost i biohumus, natomiast absolutnie należy unikać nawozów azotowych.
Kiedy przesadzać irysy?
Przesadzanie irysów najlepiej przeprowadzić po przekwitnięciu w momencie, kiedy liście zaczynają już żółknąć, czyli od lipca do września. Przesadzanie wykonuje się nie częściej niż co 3-4 lata i najlepiej to zrobić w przypadku, kiedy roślina ma już kilka lat. Aby przesadzić irysy, należy wykopać całą karpę, dzieląc następnie szpadlem i sekatorem zdrowe kłącza na mniejsze kępki, odcinając przy okazji zdrewniałe części. To doskonały sposób na rozmnażanie irysów. Rozdzielone kępki można posadzić w różnych miejscach ogrodu.
Czy irysy obcina się po przekwitnięciu?
Przekwitnięte pędy kwiatowe irysów przycina się sekatorem przy samej podstawie, natomiast liście dopiero wtedy, kiedy staną się suche i żółte, czyli późną jesienią. Wtedy już nie odżywiają rośliny i są jej niepotrzebne.
Irysy w doniczce - czy można mieć kosaćce na balkonie?
Irysy jako kwiaty cięte w wazonie mogą uprzyjemnić domowe aranżacje. Irysy cebulowe w niskich odmianach karłowych to z kolei świetny wybór na dekorację balkonu lub tarasu. Kosaćce cebulowe, które z powodzeniem można hodować w donicach, są łatwe w uprawie, więc sukces jest gwarantowany. Ważne, aby upewnić się, że doniczka zapewnia odpowiedni drenaż. Miniaturowe odmiany irysów, które będą dobrze rosły w donicach to na przykład błękitny "Cantab", niebiesko-żółta "Alida", czy głęboko fioletowy "Velvet Caper".
Irysy w ogrodzie: podsumowanie
Piękno irysów można celebrować, podziwiając rośliny w formie ciętej w wazonach lub zachwycając się doniczkowymi różnokolorowymi kompozycjami na tarasie albo balkonie. Najlepiej jednak kosaćce czują się w ogrodzie, zdobiąc strzelistym pokrojem i kolorowymi kwiatami przydomowe rabaty.
