W świecie architektonicznym jedną z najbardziej niezwykłych postaci ostatnich lat była Zaha Hadid - kobieta, która nie tylko przewracała do góry nogami tradycyjne pojęcia o budowlach, ale również stawiała na nowo granice możliwości projektowania. Choć od 2016 r. nie ma jej już wśród nas, wciąż stanowi ogromną inspirację dla współczesnych architektów.
Grono tzw. star architektów nie jest duże, a wśród nich znalazła się właściwie tylko jedna postać kobieca: Zaha Hadid. Jak przystało na wizjonerkę i rewolucjonistkę, nie każdy jest zachwycony budynkami powstałymi wedle jej projektów. Niemniej jedno pozostaje pewne: trudno obok nich przejść obojętnie! A w epoce, gdy w dużej mierze w architekturze królują „kubiki”, niezwykłe formy Zahy Hadid stanowią powiew kreatywnej świeżości.
Zaha Hadid - droga do legendy
Urodzona w Bagdadzie w 1950 r., Zaha Mohammad Hadid wychowała się w środowisku, które już od najmłodszych lat stymulowało jej kreatywność i zamiłowanie do sztuki. Studiowała matematykę na Uniwersytecie Amerykańskim w Bejrucie, a następnie architekturę na Architectural Association School of Architecture w Londynie. To właśnie tam kiełkowała jej pasja do nowatorskich rozwiązań w architekturze.
W czasie studiów w Wielkiej Brytanii zaprzyjaźniła się z inną znaną postacią - Remem Koolhaasem, z którym później pracowała w Office for Metropolitan Architecture. W 1979 r. założyła zaś własne studio: Zaha Hadid Architects (ZHA). Warto pamiętać, że działa ono do dziś, mimo że architektka zmarła nagle w 2016 r.
Odważne wizje Zahy Hadid
Zaha Hadid była architektką, której projekty wyróżniają się spośród innych już na pierwszy rzut oka. Warto jednak pamiętać, że jej styl ewoluował, i to znacznie. Początkowo fascynowała się prostymi formami i dyscypliną w duchu malarskiego suprematyzmu Kazimierza Malewicza (słynny „Czarny kwadrat na białym tle”). Z czasem rozwinęła własny styl, który jednak również nie pozostawał stały. Czerpiąc z futuryzmu i neofuturyzmu, Zaha Hadid stawiała na przekrzywione fasady, ostre kąty oraz surowe materiały.
W późniejszym okresie jednak w projektach było więcej miękkich form, finezyjnych linii, nietypowych kształtów. Charakterystyczne tu były też falujące płaszczyzny. W historii i teorii architektury Zaha Hadid klasyfikowana jest jako przedstawicielka dekonstruktywizmu. Wiele jej prac wyróżnia się płynnymi, organicznymi formami, które często wydają się jak wyjęte prosto z fantastyki naukowej. Zaha Hadid była także znana z tego, że nie uznawała ograniczeń - jej budynki miały być przełomowe, futurystyczne i jednocześnie funkcjonalne.
Wybrane projekty Zahy Hadid Zaha Hadid jako pierwsza kobieta w historii otrzymała Nagrodę Pritzkera (2004 r.), zwaną architektonicznym oscarem. Wśród innych ważnych wyróżnień miała na swoim koncie m.in. Nagrodą Miesa van der Rohego czy Nagrodę Stirlinga. Co zaś z projektami? Tych można by wymienić ponad… 900! Warto na pewno wspomnieć następujące:
• Opera w Kantonie (Chiny): obiekt przypomina dwa otoczaki, które zbudowano odpowiednio z trójkątnych i czworokątnych kratownic, ponachylanych pod różnymi kątami i pokrytych płytami kamiennymi oraz szkłem.
• Centrum Hejdara Alijewa w Baku (Azerbejdżan): centrum kulturalne o płynnej, falującej formie stanowi jedną z ikon współczesnej architektury, a w samym Baku - istotny element współczesnej przebudowy miasta.
• Galaxy SOHO w Pekinie (Chiny): kompleks handlowo-biurowy, który składa się z kulistych wież połączonych ze sobą pomostami. Każda z wież wydaje się „żebrowana”, co dynamizuje formy i… zdecydowanie przyciąga wzrok.
• Aquatics Centre w Londynie (Wielka Brytania): spektakularna pływalnia zbudowana na Letnie Igrzyska Olimpijskie 2012. Tu również charakterystyczne są miękkie formy oraz falujące linie.
• Beethoven Festspielhaus w Bonn (Niemcy): sala koncertowa i festiwalowa, której forma przypomina koronkowy diament z licznymi ażurami.
• Phaeno w Wolfsburgu (Niemcy): osadzona na 10 filarach konstrukcja tego centrum nauki w intrygujący sposób łączy w sobie wizualną lekkość i asymetrię z dostojną surowością betonu.
• Most Szejka Zayeda w Abu Zabi (Zjednoczone Emiraty Arabskie): doskonały przykład tego, jak Zaha Hadid potrafiła mocno zmieniać oblicza metropolii nie tylko za pomocą budynków. Nazywany niekiedy najbardziej skomplikowanym mostem na świecie, jest na pewno istotnych osiągnięciem zarówno architektury, jak i inżynierii. Zachwyca wielkością (most autostradowy), ale też układem sinusoidalnych form, a nawet spektakularnym oświetleniem.
• Riverside Museum w Glasgow (Szkocja, Wielka Brytania): popularne muzeum transportu, w którym szczególnie wyróżnia się linia dachu - można by ją porównać do fragmentu wykresu z badania EKG.
• Dominion Office w Moskwie (Rosja): jedna z ostatnich realizacji za życia Zahy Hadid. Budynek przypomina nierówno ułożony stos książek.
• Stacja kolejowa Napoli Afragola (Włochy): stacja dla szybkiej kolei to idealne miejsce do wdrożenia futurystycznych form. Tak też postąpiła Zaha Hadid. Spektakularny budynek z lotu ptaka wygląda jak zastygły w ruchu wąż.
Zaha Hadid w Warszawie?
Można powiedzieć, że było całkiem blisko, by również Warszawa zyskała niesamowity budynek zaprojektowany przez Zahę Hadid. Chodzi o wieżowiec Lilium Tower, który miał stanąć w samym centrum miasta, tuż przy znanym budynku hotelu Marriott. Byłaby to spora zmiana w stołecznej urbanistyce, ponieważ drapacz chmur miał mierzyć 240 metrów - a więc byłby wyższy niż Pałac Kultury i Nauki. Ponadto wyróżniał się - a jakże - miękkimi liniami. W przekroju przypominałby kwiat linii (stąd nazwa), podobnie prezentowałby się jego szczyt. Całość miałaby zaś cztery skrzydła zbiegające się u góry.
Projektu nie wdrożono z uwagi na kryzys finansowy. Nie tylko architektura Na koniec warto wspomnieć, że Zaha Hadid była projektantką wszechstronną. Choć sławę zdobyła jako architektka, zajmowały ją również projekty mebli i akcesoriów (m.in. fotele, sofy, pufy, stoliki, lampy, naczynia, utensylia kuchenne). Także w nich widać było charakterystyczny styl mistrzyni - organiczne formy czy futurystyczne linie.
