Frank Gehry zmienił oblicze współczesnej architektury. Jest ikoniczną postacią dekonstruktywizmu - nieregularnych brył i falujących kształtów.
Frank Gehry to jeden z najbardziej rozpoznawalnych i wpływowych architektów przełomu XX i XXI wieku. Jego budynki, pełne dynamicznych form, nieregularnych kształtów i odważnych rozwiązań materiałowych stały się ikonami współczesnej architektury i symbolami miast na całym świecie.
Frank Gehry także sam stał się ikoną - wcieleniem pojęcia "starchitekta", gwiazdy architektury, demiurga, któremu wolno było zaprojektować wszystko i wszędzie, bo forma i spektakl, jaki proponował, były ważniejsze od ładu przestrzennego, a nawet realnych potrzeb. Dziś takie widzenie architektury poddawane jest krytyce, nie zmienia to jednak faktu, że Frank Gehry na zawsze pozostanie twarzą XX i XXI wieku.
Kim był Frank Gehry?
Frank Gehry urodził się w 1929 roku w Toronto jako Frank Owen Goldberg. W młodości interesował się sztuką i muzyką. W 1947 roku wyemigrował wraz z rodziną do Kalifornii, gdzie parał się różnymi profesjami - od kierowcy ciężarówki, poprzez pracę w redakcji radiowej, aż po chemię inżynieryjną. Jednak ostatecznie wybrał architekturę jako drogę zawodową. Studiował na Uniwersytecie Południowej Kalifornii, a następnie kontynuował naukę urbanistyki na Uniwersytecie Harvarda. W 1967 roku otworzył własną pracownię Frank Gehry and Associates. Architekt miał polsko-żydowskie pochodzenie - jego matka urodziła się w Łodzi.
Twórczość Gehry’ego często określana jest jako dekonstruktywizm, choć sam architekt niechętnie przypisuje sobie tę etykietę. Od początku kariery Gehry sprzeciwiał się w swoich projektach modernizmowi, stawiając na większe wyrażanie ekspresji czy indywidualności. Budynki Gehry’ego mają cechy kolaży złożonego z powyginanych brył o powierzchni wykonanej z różnych i w tradycyjnej architekturze nieprzystających do siebie materiałów, tytanu, betonu, kamienia, siatki drucianej.
Frank Gehry zaprojektował dwa budynki dla polskich inwestorów: Cameraimage Łódź Center oraz kampus Akademii Muzycznej w Krakowie. Obu projektów niestety nie zrealizowano.
Jego projekty charakteryzują się:
- asymetrią i płynnymi, rzeźbiarskimi formami,
- wykorzystywaniem nietypowych materiałów, takich jak blacha falista, tytan czy stal nierdzewna,
- odejściem od tradycyjnych zasad harmonii i porządku.
Ekspresja form, swoboda w kształtowaniu rozczłonkowanych brył, odważne zestawianie ze sobą różnych materiałów (np. rzadko stosowanej blachy na elewacjach) stały się jego znakiem rozpoznawczym, a na lata także synonimem nowoczesnej architektury.
Gwiazda architektury - co zaprojektował Frank Ghery?
Gehry traktował budynki jak dzieła sztuki - często porównywał proces projektowania do rzeźbienia, a inspiracje czerpał z malarstwa, muzyki i natury.
Muzeum Guggenheima w Bilbao - przełomowy projekt Franka Gehry’ego
Muzeum Guggenheima w Bilbao (Hiszpania) to jeden z najsłynniejszych projektów Franka Gehry’ego i jednocześnie jedno z najważniejszych dzieł architektury końca XX wieku. Otwarte w 1997 roku muzeum stało się symbolem nowoczesnej architektury oraz przykładem tego, jak jeden budynek może odmienić wizerunek całego miasta.
Budynek muzeum wyróżnia się dynamiczną, rzeźbiarską formą, złożoną z nieregularnych brył i falujących kształtów. Gehry zerwał z tradycyjną geometrią, tworząc obiekt, który sprawia wrażenie ruchu i zmienności. Forma muzeum często bywa porównywana do statku, ryby lub abstrakcyjnej rzeźby, co nawiązuje do portowej historii Bilbao. Elewacja muzeum została wykonana z tytanowych płyt, które odbijają światło i zmieniają swój kolor w zależności od pory dnia i pogody. Uzupełniają je powierzchnie ze szkła i kamienia, tworząc kontrast pomiędzy lekkością a masywnością.
Projekt Muzeum Guggenheima w Bilbao był możliwy dzięki zastosowaniu zaawansowanych technologii komputerowych. Gehry wykorzystał program CATIA, pierwotnie stworzony dla przemysłu lotniczego, aby precyzyjnie zaprojektować skomplikowane, nieregularne formy budynku. Dzięki temu możliwe było nie tylko zaprojektowanie, ale i skuteczne zrealizowanie konstrukcji, która wcześniej byłaby niemal niewykonalna.
Wnętrze muzeum zostało zorganizowane wokół dużego centralnego atrium. Z atrium rozchodzą się galerie o zróżnicowanych kształtach i rozmiarach, co pozwala na elastyczną ekspozycję zarówno tradycyjnych dzieł sztuki, jak i monumentalnych instalacji współczesnych artystów. Gehry zadbał o to, aby architektura nie dominowała nad sztuką, lecz tworzyła dla niej inspirujące tło, umożliwiając różnorodne sposoby prezentacji.
Muzeum Guggenheima w Bilbao to nie tylko galeria sztuki, lecz także manifest nowoczesnej architektury. Odważna forma, innowacyjne technologie i silne powiązanie z historia miasta sprawiły, że projekt Franka Gehry’ego na trwałe zmienił sposób postrzegania architektury muzealnej na całym świecie.
Walt Disney Concert Hall w Los Angeles - ikoniczna akustyka według Franka Gehry’ego
Walt Disney Concert Hall w Los Angeles to jeden z najważniejszych projektów Franka Gehry’ego i jedna z najbardziej rozpoznawalnych sal koncertowych na świecie. Budynek, otwarty w 2003 roku, stał się symbolem kulturalnym miasta oraz przykładem połączenia śmiałej architektury z doskonałą funkcją akustyczną.
Inicjatorką powstania sali koncertowej była Lillian Disney, wdowa po Waltcie Disneyu, która w 1987 roku przekazała fundusze na budowę obiektu upamiętniającego jej męża. Celem było stworzenie nowoczesnej siedziby dla Los Angeles Philharmonic Orchestra.
Budynek charakteryzuje się dynamicznymi, falującymi formami oraz ekspresyjną bryłą przypominającą rozwinięte żagle lub płatki metalu. Elewacja została wykonana z polerowanej stali nierdzewnej, która nadaje obiektowi futurystyczny wygląd i sprawia, że budynek zmienia się w zależności od światła i perspektywy. Jednym z kluczowych elementów projektu była akustyka, nad którą Gehry pracował we współpracy z wybitnym akustykiem Yasuhią Toyotą. Sala koncertowa została zaprojektowana w układzie "winnicy", gdzie widownia otacza scenę, co zapewnia bliski kontakt między muzykami a publicznością.
Wnętrze wykończono ciepłym drewnem, które kontrastuje z chłodną, metalową fasadą budynku. Drewniane powierzchnie nie tylko wpływają na estetykę, ale również znacząco poprawiają jakość dźwięku. Dzięki temu Walt Disney Concert Hall jest uznawana za jedną z najlepiej brzmiących sal koncertowych na świecie.
Fundacja Louisa Vuittona w Paryżu - wizjonerski projekt Franka Gehry’ego
Fundacja Louisa Vuittona w Paryżu to jeden z najbardziej spektakularnych projektów Franka Gehry’ego z początku XXI wieku przypominający szklany żaglowiec. Otwarte w 2014 roku muzeum sztuki współczesnej i centrum kultury stanowi wyjątkowe połączenie architektury, sztuki i krajobrazu, a zarazem nowoczesny symbol kreatywności i innowacji.
Fundacja została założona przez Bernarda Arnaulta, prezesa koncernu LVMH, z myślą o stworzeniu przestrzeni przeznaczonej dla sztuki nowoczesnej i współczesnej. Lokalizacją budynku stał się Bois de Boulogne, jeden z największych parków Paryża. Gehry postawił sobie za cel zaprojektowanie obiektu, który harmonijnie wpisze się w zielone otoczenie, a jednocześnie będzie wyraźnym nowoczesnym znakiem architektonicznym. Inspiracją dla architekta były szklarnie ogrodowe oraz żeglarskie motywy charakterystyczne dla Paryża przełomu XIX i XX wieku.
Najbardziej charakterystycznym elementem Fondation Louis Vuitton są ogromne, zakrzywione "żagle" ze szkła, które tworzą lekką, niemal unoszącą się nad ziemią strukturę. Budynek składa się z dwunastu szklanych powierzchni osadzonych na białych, nieregularnych bryłach zwanych przez Gehry’ego "lodowymi blokami". Forma obiektu jest dynamiczna i zmienna – w zależności od światła i pogody budynek wydaje się niemal przezroczysty lub monumentalny. Architektura sprawia wrażenie ruchu, co jest charakterystyczne dla twórczości Gehry’ego i jego rzeźbiarskiego podejścia do projektowania.
Podobnie jak w przypadku Muzeum Guggenheima w Bilbao realizacja Fundacji Louisa Vuittona wymagała zastosowania zaawansowanych technologii cyfrowych. Każda tafla szkła ma unikatowy kształt i została precyzyjnie zaprojektowana przy użyciu specjalistycznego oprogramowania. Dzięki temu możliwe było zrealizowanie skomplikowanej konstrukcji przy zachowaniu wysokich standardów bezpieczeństwa i efektywności energetycznej.
Wnętrze budynku obejmuje przestrzenie wystawowe, audytorium, tarasy widokowe oraz przestrzenie edukacyjne. Galerie zostały zaprojektowane w sposób elastyczny, umożliwiający prezentację różnorodnych form sztuki – od malarstwa i rzeźby po instalacje multimedialne. Tarasy i przejścia między "żaglami" pozwalają zwiedzającym doświadczać architektury nie tylko od wewnątrz, lecz także jako przestrzeni do spaceru i kontemplacji widoków na park i panoramę Paryża.
Fondation Louis Vuitton potwierdziła pozycję Franka Gehry’ego jako architekta zdolnego tworzyć budynki-ikony również w historycznym i wymagającym kontekście urbanistycznym. Projekt ten pokazuje, że nowoczesna architektura może współistnieć z naturą i tradycją, tworząc nową jakość przestrzeni publicznej.
Dancing House w Pradze - tańczący dom Franka Gehry’ego
Dancing House, znany także jako "Fred i Ginger", to jeden z najbardziej rozpoznawalnych projektów Franka Gehry’ego w Europie. Zrealizowany w latach 1992-1996 we współpracy z czeskim architektem Vladem Milunićem, budynek stał się symbolem nowoczesnej Pragi i przykładem śmiałego dialogu między nową architekturą a historycznym kontekstem miasta.
Dancing House powstał na działce nad Wełtawą, w miejscu zniszczonym podczas bombardowań w czasie II wojny światowej. Lokalizacja ta, otoczona zabytkową zabudową z przełomu XIX i XX wieku, stanowiła duże wyzwanie projektowe. Intencją architektów było stworzenie budynku, który symbolizowałyby przemiany polityczne i społeczne Czech po upadku komunizmu oraz otwarcie kraju na nowoczesność i Zachód.
Najbardziej charakterystyczną cechą Dancing House jest jego dynamiczna, "tańcząca" forma. Budynek składa się z dwóch kontrastujących ze sobą wież: szklanej smukłej bryły, symbolizującej kobiecą sylwetkę (Ginger) oraz masywniejszej betonowej części, reprezentującej męską postać (Fred). Razem tworzą metaforyczną parę taneczną, co nadaje architekturze lekkości i ruchu, mimo jej znacznych rozmiarów. Falujące linie i nieregularne kształty wyraźnie kontrastują z sąsiednimi, klasycznymi kamienicami. W projekcie zastosowano beton, szkło oraz stal, a elewacja została podzielona na nieregularne panele i okna o zróżnicowanych kształtach. Charakterystycznym elementem jest również metalowa konstrukcja na dachu, nazywana "Meduzą" (kojarzoną również z włosami), która podkreśla rzeźbiarski charakter budynku.
Dancing House pełni głównie funkcję biurową, jednak mieści się w nim także restauracja oraz taras widokowy na dachu, z którego rozciąga się panorama Pragi. Budynek został zaprojektowany jako przestrzeń wielofunkcyjna, dostępna zarówno dla użytkowników, jak i turystów.
Dancing House w Pradze to nie tylko nowoczesny budynek, lecz także architektoniczny symbol zmian i wolności. Dzięki dynamicznej formie, silnej symbolice i odwadze projektowej dzieło Franka Gehry’ego na trwałe wpisało się w krajobraz europejskiej architektury współczesnej.
Vitra Design Museum w Weil am Rhein w Niemczech - design a architektura zdaniem Franka Gehry’ego
Vitra Design Museum to jedno z najważniejszych muzeów designu na świecie, zlokalizowane w Weil am Rhein w Niemczech, tuż przy granicy ze Szwajcarią i Francją. Powstało w 1989 roku z inicjatywy Rolfa Fehlbauma, właściciela firmy Vitra, a jego siedzibą stał się charakterystyczny budynek zaprojektowany przez Franka O. Gehry’ego. Dynamiczna, rzeźbiarska forma obiektu sama w sobie stanowi ikonę współczesnej architektury.
Muzeum koncentruje się na historii i rozwoju designu przemysłowego oraz architektury, prezentując zarówno klasyczne projekty XX wieku, jak i najnowsze tendencje we wzornictwie. W zbiorach znajdują się dzieła takich projektantów jak Charles i Ray Eames, Verner Panton, Alvar Aalto czy Dieter Rams. Ekspozycje mają często charakter czasowy i poruszają szerokie tematy społeczne, technologiczne i kulturowe, pokazując, jak design wpływa na codzienne życie. Vitra Design Museum to nie tylko przestrzeń wystawowa, ale także centrum badań, edukacji i refleksji nad rolą projektowania we współczesnym świecie. Na terenie kampusu Vitra znajdują się również inne wybitne realizacje architektoniczne, m.in. autorstwa Zahy Hadid, Tadao Ando i Herzoga & de Meurona, co czyni to miejsce wyjątkowym połączeniem muzeum, galerii architektury i żywego laboratorium designu.
Frank Gehry - postać kontrowersyjna
Choć Gehry jest powszechnie podziwiany, jego twórczość bywa również krytykowana. Zarzuca się jej wysokie koszty realizacji, trudności w użytkowaniu budynków czy nadmierny formalizm. Mimo to nawet krytycy przyznają, że projekty Franka Gehry'ego są nie do pomylenia z żadnymi innymi.
W 1989 roku Frank Gehry otrzymał Nagrodę Pritzkera, uznawaną za architektoniczny odpowiednik Nagrody Nobla. Jego prace znajdują się w podręcznikach historii architektury, a on sam wywarł ogromny wpływ na kolejne pokolenia architektów.
Frank Gehry to architekt, który odważył się złamać reguły i stworzyć nowy język architektoniczny. Jego budynki nie tylko spełniają funkcje użytkowe, lecz także prowokują emocje i dyskusje. Dzięki swojej wizji i konsekwencji Gehry na trwałe zapisał się w historii światowej architektury.
