Magdalena Abakanowicz była bez wątpienia jedną z najbardziej znanych na świecie polskich artystek. Choć zajmowała się głównie rzeźbą, to w jej wydaniu ta forma ekspresji była nowatorska i niecodzienna. Od nazwiska twórczyni pochodzi zresztą nazwa abakany, którymi określa się kreacje przestrzenne wykonane z tkanin.
- Krótki życiorys Magdaleny Abakanowicz
- Pierwsze dzieła
- Słynne abakany
- Rozwój twórczości
Twórczość Magdaleny Abakanowicz to jedno z największych polskich dokonań sztuki współczesnej. Charakterystyczne dla niej były dzieła tworzone w zbiorach, a nie pojedynczo. Dlatego wciąż możemy podziwiać niezwykłe grupy rzeźbiarskie, które pozostały po artystce.
Krótki życiorys Magdaleny Abakanowicz
Magdalena Abakanowicz (a dokładniej: Marta Magdalena Abakanowicz-Kosmowska) urodziła się 20 czerwca 1930 roku w mazowieckich Falentach i w rodzinie o ciekawym pochodzeniu. Jej ojciec Konstanty Abakanowicz miał korzenie tatarskie, a matka Helena Domaszewska była polską szlachcianką. Po kilku latach przyszła artystka przeniosła się wraz z rodzicami do Trójmiasta. Tam też ukończyła Liceum Plastyczne w Gdańsku i rozpoczęła studia na Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych.
Po roku jednak przeniosła się na studia do stolicy, gdzie zdobyła dyplom na Akademii Sztuk Pięknych. Warto odnotować, że jeszcze w Trójmieście odnosiła spore sukcesy w zawodach lekkoatletycznych. W 1956 roku natomiast wyszła za mąż za Jana Kosmowskiego. Od 1979 roku była profesorem Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu (prowadziła tam zajęcia w latach 1965-1990). Gościnnie wykładała także na Uniwersytecie Kalifornijskim. Mieszkała i tworzyła w Warszawie, gdzie też zmarła w 2017 roku. Została pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Pierwsze dzieła
Tuż po ukończeniu ASP poświęciła się malarstwu. Powstawały wtedy duże kompozycje gwaszem na kartonach i płótnach. Zainteresowała się też konstruktywizmem, stąd w jej pracach pojawiały się geometryczne kształty i figury. Jednak dopiero później Magdalena Abakanowicz odkryła własną drogę, którą stanowiły rzeźbiarskie formy przestrzenne. Dzięki nim wypracowała też swój indywidualny styl. Za początek jej międzynarodowej kariery uznaje się 1965 rok, kiedy to zdobyła złoty medal na Biennale w São Paulo.
Słynne abakany
Pierwszym, istotnym dokonaniem Magdaleny Abakanowicz stały się przestrzenne tkaniny, a jednocześnie miękkie formy rzeźbiarskie - od jej nazwiska zwane abakanami. Wykonane z barwionego sizalowego włókna miały organiczne formy. Robiły przez to duże wrażenie na widzach, ponieważ na wystawach wieszano je pod sufitem w większych grupach.
Co nowatorskiego wniosły abakany do sztuki współczesnej? Przede wszystkim odejście od „płaskiego” eksponowania tkanin, którym w zamian nadano nowe możliwości formowania. A tych było sporo ze względu na miękkość i niezwykłą plastyczność materiału. Abakany mocno zaskakiwały także dlatego, że kojarzyły się bardziej ze światem zwierząt niż roślin (np. przypominały płaty porowatej skóry).
Rozwój twórczości
W latach 70. i 80. Magdalena Abakanowicz zaczęła mocniej eksperymentować zarówno z tworzywem dzieł, jak i ich skalą. Na przykład tworzyła figuratywne, bezkształtne rzeźby ze zszytych ze sobą kawałków tkanin, a następnie zanurzonych w żywicy syntetycznej. Dzięki temu mogła je utwardzić oraz nadać im pożądany, stały kształt. W tym okresie powstały m.in. takie serie, jak:
- „Alternacje” - rzeźby przedstawiały ludzkie postacie bez głowy i wydrążone ze środka.
- „Głowy” - tym razem artystka przedstawiła wielkie głowy bez twarzy.
- „Plecy” - aż 80 klęczących sylwetek ludzkich zwróconych tyłem do widzów.
Humanoidalne rzeźby w większych grupach odzwierciedlały sytuację ówczesnego człowieka - symbolizowały jego zagubienie w tłumie, a także anonimowość. Dla zachodnich odbiorców było to też wyraźne nawiązanie do rzeczywistości za Żelazną Kurtyną, gdzie indywidualność ginęła w ogromnej szarej masie.
Na przełomie lat 80. i 90. Magdalena Abakanowicz rozpoczęła pracę także z innymi materiałami, takimi jak stal, brąz, drewno, kamień czy glina. Nadal jednak interesowała ją przede wszystkim sylwetka człowieka - oczywiście autorsko interpretowana. Z tego okresu warto wymienić takie wystawy, jak „Tłum z brązu” i „Puellae” (rzeźby wykonane głównie z brązu). Wiele monumentalnych projektów Abakanowicz realizowała także w przestrzeni otwartej (według niej były to tzw. „przestrzenie doświadczenia”, a zarazem „przestrzenie emocji”).
Twórczość Magdaleny Abakanowicz jest na tyle bogata i różnorodna, że trudno ją streścić w jednym artykule. Poza wymienionymi już wyżej dziełami i cyklami można wspomnieć chociażby następujące:
- „Embriologia” - kilkadziesiąt miękkich, jajopodobnych brył rozsypanych w sali ekspozycyjnej (Biennale w Wenecji).
- „Katharsis” - grupa 33 anonimowych kadłubów ludzkich o wysokości aż 3 metrów (odlanych z brązu).
- „Gry wojenne” - cykl niezwykłych, symbolicznych i monumentalnych konstrukcji z olbrzymich pni starych drzew (bez gałęzi i z usuniętą korą), „obandażowanych” kawałkami szmat oraz ujętych w stalowe obręcze. Takie formy umiejscowione są na metalowych, ażurowych podstawach.
- „Nierozpoznani” - grupa aż 112 postaci z żeliwa. Można ją podziwiać w parku na Cytadeli w Poznaniu.
Zdjęcie otwierające artykuł: Desa Unicum
