Przez stulecia zmieniał się obraz architektury. Kościoły, budynki, domy - raz sięgające chmur, kiedy indziej przesadnie zdobione - wyrażały ludzkie emocje, wartości, ideały piękna.
Styl romański w architekturze - masywność to jego pierwsze imię
Jak pisze E.H. Gombrich w książce "O sztuce" styl romański wyraża ideę "Kościoła Wojującego" sprowadzającego ludzi z "bezdroży pogańskiej wiary" na słuszną drogę. Dlatego architektura romańska miała za zadanie zawstydzać i jednocześnie, nawracając nierzadko siłą, budzić respekt. A że były to czasy niebezpieczne, wznoszone budowle musiały sprostać licznym najazdom, dając schronienie przed "naporem zła" (Gombrich). Nie tylko więc zamki stanowiły, co oczywiste, istne warownie, ale również masywne i ponure kościoły przypominały swego rodzaju twierdze.
Czym charakteryzowała się architektura romańska?
Architektura romańska zawierała się przede wszystkim w imponujących rozmiarach. Masywne budynki to chyba najbardziej charakterystyczna cecha stylu romańskiego. Cały ten ogrom kontrastował z małymi, witrażowymi oknami przedstawiającymi sceny biblijne.
Większość romańskich katedr zostało zbudowanych na planie krzyża łacińskiego. Romańskie rzeźby przedstawiające sceny biblijne były nierzadko wyryte na ścianach, żeby wzbudzić strach i szacunek. Sklepienia kolebkowe wspierały się na grubych, prosto ciosanych kolumnach. Aby utrzymać obciążenia, trzeba było wzmocnić mury i filary, przez co zamkom i bazylikom brakowało elegancji i dostojeństwa.
W żadnym okresie sztuka nie zbliżyła się tak bardzo do ideałów sztuki bizantyńskiej, jak właśnie w dojrzałym stylu romańskim. Co widać w ewangeliarz i iluminowanych rękopisach z XII wieku.
Były to wieki ciągłego eksperymentowania i próby przełożenia na język współczesny osiągnięć Rzymu. Najbardziej znanymi budowlami tego okresu były katedra w Turnai w Belgii, katedra w Durham w Wielkiej Brytanii, kościół Saint Trophime w Arles.
Styl gotycki w architekturze - czy naprawdę wieki ciemne?
Katedry w stylu gotyckim wznoszone były na cześć Boga i jego triumfu na ziemi. Miały głosić chwałę niebios. Sięgające chmur wywyższały się ponad to co ludzkie i brzydkie. Miały sprawić, żeby wierny czuł namacalnie Boga i jego potęgę; żeby wkraczał w inną rzeczywistość.
Imponujące kościoły do dziś zaskakują swoją monumentalną architekturą, zaprzeczając często używanemu terminowi "wieki ciemne". Pierwsze takie budowle pojawiły się we Francji, tworząc zręby tego stylu, ale ostatecznie rozprzestrzeniły się poza jej granice. Gotykiem określamy wieki od XII do XVI.
Skąd pochodzi termin gotyk?
Termin gotyk został ukuty przez klasycyzujących włoskich pisarzy renesansu, którzy przypisywali wynalazek średniowiecznej architektury barbarzyńskim plemionom gockim, które zniszczyły Cesarstwo Rzymskie i jego klasyczną kulturę w V wieku naszej ery.
Czym charakteryzuje się styl gotycki?
Mówiąc prostym językiem, katedry gotyckie przypominały konstrukcją, jak chce Gombrich, współczesne oranżerie. Tyle że nie znano rzecz jasna stalowych konstrukcji i dźwigarów. Dawni architekci mieli do dyspozycji tylko kamień i szkło. Tym bardziej więc wydaje się czymś niewiarygodnym, że człowiek potrafił zbudować te strzelające w niebo kościoły.
Charakterystycznymi cechami stylu gotyckiego były długie ostre łuki, zewnętrzne przypory (żeby podeprzeć wysokie nawy), sklepienia żebrowe i wielkie przeszklenia, w które wstawiano witraże. Portale wypełniały rzeźby, a lekkie rozety i maswerki w okach dodawały katedrom jeszcze większej lekkości. Najświetniejszymi przykładami stylu gotyckiego jest Notre-Dame i Saint Chapelle w Paryżu, katedra w Amiens czy katedra w Strasburgu.
Barok w architekturze - odważny styl?
Pochodzenie słowa "barok" nie jest do końca jasne, ale ogólnie kojarzy się ono z nieregularnością form i przesadnym zdobieniem. Ukuli go późniejsi artystyści, które namawiali do powrotu form czystych i klasycznych.
Barok odnosi się do bogatego stylu architektonicznego, który narodził się we Włoszech pod koniec XVI wieku. Obejmuje nie tylko architekturę, ale również malarstwo i muzykę.
Czym wyróżnia się styl barokowy w architekturze?
Barok charakteryzuje się wykorzystaniem złożonych form, odważnych i wyszukanych ornamentów oraz zestawieniem kontrastujących elementów, często przekazujących poczucie dramatyzmu, ruchu i napięcia. Często nazywany jest przeładowanym i teatralnym.
Z myślą o cichej modlitwie, kontemplacji i kulcie świętych po obu stronach naw umieszczano niewielkie kaplice z własnymi ołtarzami (ten schemat używany jest zresztą do dziś). Z kolei fasady odznaczały się podwojeniem kolumn i pilastrów (pilaster to architektoniczny element w formie płaskiego filara wystającego nieznacznie poza lico ściany).
Takie elementy nadawały całej konstrukcji bogatszego, bardziej urozmaiconego i uroczystego charakteru. Często na fasadzie pojawiały się woluty (woluta to ornament rzeźbiarsko-architektoniczny w kształcie spirali lub zwoju). Owe zakrętasy i krzywe linie były przedmiotem krytyki kolejnych pokoleń architektów.
Najbardziej typowymi kościołami stylu barokowego są Il Gesù projektu Giacomo della Porty, Sant'Agnese projektu Francesca Borrominiego, ekstremalny w formie kościół San Carlo alle Quattro Fontane tego samego architektura czy Kościół Matki Bożej Zwycięskiej Giovanniego Lorenzo Berniniego (wszystkie znajdują się w Rzymie).
Styl secesyjny w architekturze - gięte linie i motywy kwiatowe
Secesja ma wiele imion. Ruch sztuki dekoracyjnej i architektury rozkwitł w Europie pod koniec XVIII wieku i na początku XIX wieku, gdzie stał się znany jako Art Nouveau, Jugendstil, Stile Liberty i Szecesszió odpowiednio we Francji, Niemczech, Włoszech i na Węgrzech. Secesja trwała krótko, obejmując Stany Zjednoczone i Europę w latach 1890-1914.
Czym jest secesja?
Przepełniony romantycznym polotem styl secesyjny kładł nacisk na rzemiosło w odpowiedzi na rosnącą industrializację, która szybko stawała się dominująca na przełomie XIX i XX wieku. Propagowane przez niego idee nie mogły co prawda zatrzymać produkcji przemysłowej, ale niewątpliwie rozpowszechniły upodobanie do tego, co autentyczne, naturalne i proste, słowem - do wytworów rzemiosła.
Architekci tacy, jak Hector Guimard, Antoni Gaudí i Otto Wagner zasłynęli ze swoich dekadenckich projektów, które stworzyły zupełnie nowy, wręcz rewolucyjny styl. Chociaż secesja rozpoczęła się jako ruch architektoniczny, jej elementy szybko znalazły się w wystroju wnętrz: tapet, mebli, biżuterii, wyrobach szklanych i plakatach.
Co wyróżniało styl secesyjny w architekturze?
Styl ten był silnie inspirowany formami występującymi w naturze, organicznymi, płynnymi kształtami, zakrzywionymi liniami, asymetrią. Odznaczał się motywami kwiatowymi, takimi jak łodygi i pąki kwiatów, wąsy winorośli, skrzydła owadów. Linia mogła być elegancka i pełna wdzięku lub nasycona rytmiczną siłą.
Architekci eksperymentowali z formami, wprowadzając dynamiczne i nieregularne kształty. Wykorzystywali też nowoczesne materiały, takie jak żelazo kute, stal nierdzewna, szkło i ceramika. Te materiały pozwalały na tworzenie lekkich i filigranowych konstrukcji, umożliwiając wprowadzanie bardziej skomplikowanych form i detali.
Nie mniej ważnym elementem secesyjnej architektury była paleta pastelowych odcieni. Kolor traktowano jako ważny element w tworzeniu atmosfery.
Wnętrza secesyjnych budynków były równie dekoracyjne jak ich fasady, często zdobione wykwintnymi niestandardowymi meblami i ręcznie malowanymi dekoracjami ściennymi. Najsłynniejszą jest klatka schodowa projektu Victra Horty’ego w Hotelu Tassel w Brukseli.
Najsłynniejszymi budynkami są Casa Milà i Casa Batlló Gaudiego w Barcelonie, The Old England - dawny dom towarowy w Brukseli, Synagoga Jerozolimska w Pradze czy Budynek Secesji w Wiedniu.
Art Deco w architekturze - w tym stylu jest Empire State Building!
Architektura w stylu Art Deco zyskała na popularności w latach 20. i 30. ubiegłego wieku, piętno wycisnęła przede wszystkim na Nowym Jorku. Ruch ten zwrócił na siebie uwagę podczas Międzynarodowej Wystawy Sztuki Dekoracyjnej i Nowoczesnego Przemysłu w Paryżu w 1925 roku, gdzie projektanci tacy jak Émile-Jacques Ruhlmann, Jean Dunand i Pierre Chareau zaprezentowali swoje przełomowe prace.
Jakie są cechy charakterystyczne stylu art deco w architekturze?
Architektura art deco wyraża się zazwyczaj w geometrycznych kształtach. Budynki są projektowane przy użyciu takich materiałów, jak chrom, stal, szkło dekoracyjne, terakota i aluminium.
Cechami szczególnymi są:
- gładka powierzchnia ścian
- pasy okien z dekoracyjnymi spandrelami (spandrele to szkło elewacyjne zakrywające elementy konstrukcyjne budynku, takie jak kolumny, podłogi, instalacje klimatyzacyjne)
- ostre krawędzie, liniowy wygląd
- stylizowane elementy dekoracyjne wykorzystujące formy geometryczne, zygzaki, szewrony
- niskie reliefowe panele dekoracyjne
- odsunięta lub cofnięta fasada frontowa
- frezowanie i ryflowanie wokół drzwi i okien.
Do najsłynniejszych budynków w stylu art deco należą Chrysler Building i Empire State Building w Nowym Jorku.
