W tym jednym drzewie mieści się tak wiele ciekawostek, pomyłek i przesądów, że można by napisać o nim książkę. Skupmy się tylko na kilku z nich - co kasztanowiec zwyczajny ma wspólnego z koniem? Dlaczego nie jemy naszych kasztanów oraz co gryzie kasztanowca?
Kasztan czy kasztanowiec?
O rosnących powszechnie w parkach kasztanowcach zwyczajnych Aesculus hippocastanum często mówimy: kasztany. To błąd - bo kasztanami nazywają się tylko ich charakterystyczne nasiona. Pewnie dlatego nasze kasztanowce mylone są z kasztanem jadalnym Castanea sativa. Tymczasem drzewa te nie są ze sobą blisko spokrewnione - poza podobnymi owocami nie mają ze sobą wiele wspólnego.
W polskim klimacie można spotkać kilka gatunków kasztanowca, ale najczęściej oglądamy kasztanowce zwyczajne. Natomiast na okazy kasztanów jadalnych trafiamy raczej rzadko - w ogrodach botanicznych i prywatnych ogródkach. Ich liście - pojedyncze, błyszczące, z mocno piłkowanym brzegiem - niczym nie przypominają charakterystycznych dłoniasto złożonych liści kasztanowców.
 |
 |
 |
||
| Zarówno łacińska nazwa gatunkowa kasztanowca hippocastanum, jak i angielska - horse-chesnut - odnoszą się do stosowanego niegdyś leczenia kasztanami astmy oskrzelowej i kaszlu u koni. | Owocem kasztanowców jest kolczasta torebka, która pękając, ukazuje brązowe nasiona - popularne kasztany - niestety są niejadalne, a nawet trujące, ze względu na zawartość neurotoksycznej eskuliny. | |||
Bałkańskie pochodzenie kasztanowca zwyczajnego
Trudno sobie wyobrazić polskie parki i aleje bez kasztanowców. Traktujemy je jak drzewa rodzime, jednak pochodzą z Półwyspu Bałkańskiego. Uprawę w Europie rozpoczęto od Austrii, dokąd w 1576 roku zostały sprowadzone pierwsze nasiona z Konstantynopola. Dziś kasztanowiec zwyczajny na dobre zadomowił się w Polsce, stając się popularnym i niezwykle lubianym drzewem ozdobnym. W Klimontowie znajduje się prawdopodobnie najdłuższa w Europie aleja wysadzana kasztanowcami - ma blisko trzy kilometry długości, a drzew rośnie przy niej około dwustu!
Rekordy kasztanowca
Dłoniasto złożone liście kasztanowca wyróżniają się nie tylko kształtem, ale także wyjątkowo dużymi rozmiarami. W sprzyjających warunkach mogą osiągać nawet 40 cm średnicy, co jest bardzo rzadko spotykane u innych drzew występujących na terenie Polski. Nasiona kasztany osiągają nawet 4 cm średnicy i tym samym należą do największych nasion wytwarzanych przez drzewa. Do kolekcji rekordów można dodać także największe pąki i jedne z najgrubszych pędów - spośród wszystkich europejskich drzew.
 |
 |
|
| U kasztana jadalnego owocem jest orzech w kolczastej okrywie, która przypomina owoc buka, ale ma większe rozmiary. Orzechy te, nazywane maronami, są jadalne. | ||
Kasztanowiec zwyczajny - drzewo kalendarz
Pękające pąki i młode liście kasztanowca są znakiem nadchodzącej wiosny. Kwitnienie kasztanowców to pełnia wiosny - kojarzone są z odbywającymi się w tym czasie maturami. Dojrzewanie nasion następuje wczesną jesienią, a ich opadanie i zmiana barwy liści oznacza koniec jesieni.
Przesądy
Według zwolenników medycyny ludowej, noszenie kasztanów w kieszeni lub zakładanie na kilka godzin kamizelki z wszytymi kasztanami pomaga przy chorobach reumatycznych. Innym sposobem jest wkładanie ich na noc pod materac - podobno chroni to przed negatywnymi energiami, jednak zdaniem radiestetów kasztany przechowywane w domu w zbyt dużych ilościach szkodzą, gdyż bardzo silnie promieniują. Nie na każdego oddziałują tak samo, jest to sprawa indywidualna.
Brytyjskie Królewskie Stowarzyszenie Chemiczne (Royal Society of Chemistry, RSC) oferuje 300 funtów każdemu, kto znajdzie naukowe dowody potwierdzające pewną ludową mądrość - że pająki boją się kasztanów i wystarczy położyć kilka nasion przy oknie lub drzwiach, by nie dostały się do środka.
 |
 |
 |
||
| Liście kasztanowca latem i jesienią. Liście kasztanowca wyróżniają się nie tylko kształtem, ale także wyjątkowo dużymi rozmiarami. W sprzyjających warunkach mogą osiągać nawet 40 cm średnicy | Porażone liście kasztanowca zwyczajnego. | |||
Groźny szkodnik kasztanowca
Od kilku lat plagą kasztanowców stał się niewielki motylek - szrotówek kasztanowcowiaczek Cameraria ohridella. Jest niedawno odkrytym gatunkiem, opisanym po raz pierwszy w Macedonii nad jeziorem Ohrydzkim (stąd nazwa gatunkowa). Jego żarłoczne larwy żywią się liśćmi kasztanowca zwyczajnego, przyczyniając się do powstawania na nich charakterystycznych plam, zwanych minami. Poczwarki zimują w opadłych liściach, stanowiąc zaczątek porażenia w kolejnym sezonie. Niestety szrotówek nie ma naturalnych wrogów, dlatego też usuwanie opadłych liści jest najprostszą i najskuteczniejszą formą walki ze szkodnikiem.
