Artysta plastyk, Zbigniew Horbowy, uważany jest za czołowego polskiego projektanta szkła użytkowego i twórcę własnej szkoły wzorniczej. Ożywił szarą, polską rzeczywistość lat 60. swoim kolorowym szkłem.
Zbigniew Horbowy szkło kochał miłością pierwszą. Jak mawiał, mógłby za nim rzucić się do pieca. W tym zdaje się najtrudniejszym materiale osiągnął mistrzostwo i zapisał się w historii designu jako prekursor w projektowaniu szklanych przedmiotów.
W latach PRL-u w sklepach poszukiwano szkieł Horbowego na masową skalę. Jego dzieła znajdują się w prywatnych kolekcjach i muzealnych zbiorach w kilkudziesięciu krajach świata. Kolekcja szkieł Zbigniewa Horbowego znalazła się nawet na dworze szacha Rezy Pahlaviego, ozdobiła również nie jeden gabinet głów państw i ambasad wielu krajów.
Horbowy chętnie realizował duże formy architektoniczne w szkle, m.in. witraże o pow. 180 metrów kwadratowych czy kompozycje przestrzenne w Wytwórni Filmów Fabularnych we Wrocławiu. W jego dorobku jest ponad 30 wystaw indywidualnych i 80 wystaw zbiorowych.
Kim był Zbigniew Horbowy?
Jako młody chłopak interesował się mechaniką i myślał o studiach politechnicznych. Jednak przyjaciel Jerzy Antkowiak namówił go, żeby zdawał razem z nim egzaminy wstępne do Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. I dobrze zrobił, bo w przeciwnym razie stracilibyśmy najwybitniejszego polskiego projektanta szkła.
Zbigniew Horbowy studiował w pracowni szkła ówczesnego rektora Stanisława Dawskiego. Pracę dyplomową zrealizował w 1959 roku w Hucie Szkła "Sudety" w Szczytnej, wykonując jako pierwszy student tej uczelni pełny zestaw naczyń użytkowych ze szkła.
Czym była Huta Szkła "Sudety" w Szczytnej?
Szczytna Śląska, miejscowość leżąca u podnóża Gór Stołowych, słynęła z produkcji szkła już w średniowieczu. Działały wtedy rozrzucone na tym terenie małe huty leśne. W 1770 roku założono hutę w Batorowie, dziś na osiedlu mieszczącym się w Szczytnej. To ona stała się podstawą zakładu działającego później pod nazwą "Sudety". Huta prężnie rozwijała się zwłaszcza w XIX wieku, produkując wówczas wyroby w stylistyce secesyjnej.
Dalszy intensywny rozwój "Sudetów" przypadł na drugą połowę XX wieku, kiedy to w Zbigniew Horbowy został kierownikiem Ośrodka Wzornictwa (działał od 1959 do 1974 roku). Huta w Szczytnej Śląskiej wyróżniała się na tle innych zakładów poziomem wykonania oraz funkcjonalnymi formami.
W 1961 roku w Muzeum Śląskim we Wrocławiu (w dzisiejszym Muzeum Narodowym) odbyła się pierwsza indywidualna wystawa szkła, na której Zbigniew Horbowy zaprezentował prawie 200 obiektów. Jego wczesne projekty były oszczędne w formie, wyróżniała je także kolorystyka. Horbowy od początku przykładał dużą uwagę do sztuki użytkowej szkła jako czegoś, co mogłoby kształtować społeczne gusta estetyczne.
Co zaprojektował Horbowy w Hucie Szkła "Sudety" w Szczytnej?
W Hucie Szkła Gospodarczego "Sudety" Zbigniew Horbowy zaczynał od subtelnego szkła jednobarwnego. Ascetyczne formy wpisywały się w nurt "szkoły wrocławskiej". W "Sudetach" powstały pierwsze wzory szkieł, które wkrótce staną się znakiem rozpoznawczym Horbowego, czyli różnego rodzaju butle: od skromnych walców z krótką szyjką ("Alicja", "Beata"), po wysmukłe kilkudziesięciocentymetrowe szyjki z rozchylonym wylewem ("Chianti").
W "Sudetach" Horbowy udoskonalił technikę szkła sodowego barwionego w masie. Przykładem jest seria "Alicja", która dzisiaj stanowi ikonę polskiego designu i jest niezwykle poszukiwana przez kolekcjonerów. Gama kolorystyczna "Alicji" jest bardzo zróżnicowana: od odcieni czerwieni oraz zieleni, przez bursztyn, po subtelne beże. Horbowy do seryjnej produkcji wprowadził również szkła cieniowane w dwóch przenikających się barwach: w odcieniu czerwieni i oranżu.
Szkło antico - to była specjalność Horbowego!
Huta "Sudety" produkowała również jego jedyne w swoim rodzaju wazony i najbardziej rozpoznawalne projekty, nie tylko ze względu na formę, ale przede wszystkim na strukturę masy szklanej. Butle i formy dekoracyjne powstawały ze spienionej masy szkła typu "antico".
Unikatowość szkła typu "antico" polega na zatopionych w nim ogromnych ilości szklanych pęcherzy. Ta reakcja chemiczna polega na posypaniu jeszcze plastycznej, ale już uformowanej masy szklanej sodą, a następnie pokryciu jej drugą warstwą szkła. Każdy egzemplarz jest unikatowy, na co wpływ mają gęstość masy i rozłożenie pęcherzy.
Technikę tę Horbowy stosował zarówno w szkłach użytkowych, jak i w największych swoich projektach, jak "Mag" czy "Chianti".
Inco i Barbara - dwie huty pomysłu Horbowego
Z pomysłu artysty narodziła się Pracownia Szkła Artystycznego "Inco" we Wrocławiu. Horbowy zorganizował tam niewielką hutę, w której powstawały krótkie serie szkieł dekoracyjnych w jednym tylko kolorze dymnym, nazwanym "silver smoke" (nie była to produkcja na skalę przemysłową).
Zbigniew Horbowy był również inicjatorem powstania Huty Szkła "Barbara" w Polanicy-Zdroju, gdzie produkowano krótkie serie szkieł użytkowych o charakterze bardziej artystycznym. Na przykład kieliszki.
Zbigniew Horbowy - nowa kolekcja
Po blisko trzydziestu latach od zakończenia swojej pracy zawodowej profesor Zbigniew Horbowy zaprojektował zupełnie nowe dzieła, które stały się zwieńczeniem jego kariery jako projektanta. Kolekcja nazywa się "Nowa Era".
Zawarł w niej wazony nawiązujące do dawnych form; te, które z różnych powodów były przekładane "na później" oraz kilka zupełnie nowych projektów limitowanych, certyfikowanych i wykonanych według dawnej technologii. Oprócz Horbowego do zespołu dołączyli: technolog Zbigniew Tomaszewski, Leszek Kulawiak, mistrz hutnictwa oraz Jan Kasprowicz, topiarz.
Zbigniew Horbowy - jego wazony doceniają kolekcjonerzy!
W 1981 roku Zbigniew Horbowy został dziekanem Wydziału Szkła i Ceramiki, w 1989 roku otrzymał tytuł profesorski, a w 1999 roku wybrano go na rektora wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych. Funkcję tę sprawował przez dwie kadencje. W 2006 roku został odznaczony srebrnym orderem Gloria Artis, trzy lata później - złotym. Zmarł w 2019 roku.
Dzisiaj projektami mistrza ponownie interesują się kolekcjonerzy polskiego szkła. Wyroby ze szkła rubinowego, szkło typu antico oraz szkło sodowe barwione w masie typu "nude" osiągają wysokie ceny - nawet 3800 zł. Twórczość Zbigniewa Horbowego przeżywa prawdziwy renesans. Jego prace prezentowane były na wielu wystawach, w tym monograficznej ekspozycji w Muzeum Miasta Gdyni w 2014 roku.
Zdjęcie wprowadzające: Zbigniew Horbowy, wazon Cyntia, Huta Szkła Barbara, lata 70. - 80. XX wieku, desa.pl
