Drewniana małpka Kaya Bojesena

Tą zabawką bawi się już czwarte pokolenie Duńczyków i nie tylko. Drewniana małpka z uśmiechem na pyszczku przemawia do maluchów niezależnie od szerokości geograficznej, a także do dorosłych, którzy zawsze mają w sobie coś z dziecka. Została doceniona nie tylko jako obiekt przeznaczony do zabawy, ale także jako doskonale zaprojektowany przedmiot. Ma płynne, starannie wyprofilowane linie, ruchome kończyny pozwalające jej bujać się na gałęziach i syntetyczne rysy. Niewątpliwie ma naturę psotnika i prowokatora zabaw.

Prowokatorka zabawy Projektant obdarował zabawkę ruchomymi kończynami, co szczególnie ją predestynuje do figlarnych zabaw. Zupełnie jak prawdziwa małpa może zwisać z drzewa i bujać się na gałęziach.

Małpka należy do wielkiej drewnianej rodziny zwierząt autorstwa Kaya Bojesena (1886-1958). Bojesen pochodził z Kopenhagi, początkowo był kształcony na kierownika sklepu spożywczego, jednak szczęśliwie trafił do warsztatu znanego złotnika, Georga Jensena. Tam uczył się rzemiosła, by w końcu otworzyć własną praktykę.

Kay Bojesen w swej działalności zrywał z tradycją, przykładając dużą wagę do tego, aby jego projekty mogły być wytwarzane przy użyciu nowych metod produkcji przemysłowej. Dlatego maksymalnie upraszczał rzeczy i koncentrował się na ich funkcji. Szybko zasłynął jako projektant biżuterii i stołowych utensyliów. To właśnie sztućce przyniosły mu rozgłos.

Komplet, który zaprojektował w 1938 roku, zdobył Grand Prix na Triennale w Mediolanie. Dziś jest znany jako "narodowe" sztućce Duńczyków, które można znaleźć we wszystkich duńskich ambasadach rozsianych po świecie. Jednak to nie zdobywające najwyższe wyróżnienia sztućce utrwaliły nazwisko Bojesena w powszechnej świadomości, ale zabawka, i do tego małpa.

Ikona dzieciństwa Bojesen swoją małpką pokazał, że przedmiotom projektowanym z myślą o dzieciach należy poświęcić taką samą, jeśli nie większą uwagę, jak tym dla dorosłych.

Projektant zaczął się interesować zabawkami, będąc już w pełni ukształtowanym i szanowanym designerem, którego wielu widziałoby raczej na emeryturze niż w warsztacie. Jednak Bojesena to nie zrażało, miał dla kogo tworzyć - czworga wnucząt, dzieci swego jedynego syna, Otto. Kay wśród produktów tworzonych na masową skalę nie mógł znaleźć czegoś wyjątkowego dla swoich pociech. Stworzył więc dla nich najpierw klocki, autka, pociągi, a później zwierzęta.

I tak w latach 1935-1955 projektant całą twórczą energię skoncentrował na zabawkach. Powołał do życia m.in.: hipopotama, pingwina, niedźwiedzia, papugę, konia na biegunach, słonia, jamnika, królika i w końcu figlarną małpkę. Wszystkie wykonane z drewna, które w rękach Bojesena dosłownie ożywało. Autor uważał, że jego zwierzęce figurki nigdy nie powinny być wierną repliką natury. Często powtarzał, że powinny być ludzkie, ciepłe i pełne życia. I takie też były, wzbudzając zachwyt dzieci i ich rodziców.

W tym zoo królem zwierząt szybko okazała się być drewniana małpka z 1951 roku. To ona najpełniej odzwierciedlała filozofię Bojesena, który wierzył, że produkty dla dzieci powinny dawać przyjemność, a ich linie powinny się "uśmiechać". Z dowcipnym wyglądem i jasnym brzuchem, przekształcała pokoje dziecięce w dżungle i pobudzała marzenia o egzotycznych krainach. W duńskiej telewizji do dziś ma stałe miejsce jako maskotka w programach przyrodniczych oraz nagroda w teleturniejach.

Zwierzyniec Bojesena Projektant powołał do życia całe zoo: hipopotama, jamnika, niedźwiedzia i innych przedstawicieli świata fauny. Wszystkie zwierzaki są wykonane z drewna i mają ruchome kończyny.

Małpka zdobyła miejsce w sercach najmłodszych, a także uznanie licznych autorytetów. Została m.in. włączona do wielkiej wystawy w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku "Wiek dziecka: rosnąć z designem 1900-2000". Zabawka znalazła się także w stałej kolekcji Victoria & Albert Museum w Londynie i została wyróżniona przez duńską komisję Światowej Organizacji Wczesnej Edukacji (World Organisation for Early Childhood Education), działającej przy ONZ. Z kolei opiniotwórczy magazyn Wallpaper w 2008 roku nazwał małpkę "ucieleśnieniem duńskiego designu".

Czy można dodać coś więcej? Bojesen zmarł w 1958 roku w wieku 72 lat. Dziś dziedzictwa projektanta strzegą jego wnuki, które we współpracy z firmą Rosendahl wznowiły produkcję zabawek z tej serii. Dzięki temu drewniane zwierzaki wywołują uśmiech na twarzach kolejnych pokoleń dzieci. Podobno Kay Bojesen w swoim życiu pozostał wiecznym dzieckiem o barwnej osobowości. Nie jest trudno to sobie wyobrazić, patrząc na jego psotne zabawki.

tekst Anna Oporska;
zdjęcia Rosendahl