Najpiękniejszy garnek żeliwny na świecie! Garnek Sarpaneva

Historia żeliwnego garnka Sarpaneva

Kultowy obiekt fińskiego designu, przykład doskonałego połączenia funkcjonalności i piękna, powstał dokładnie 56 lat temu. Ten żeliwny garnek został nazwany nazwiskiem swojego twórcy - Timo Sarpanevy. Autor i jego dzieło przyczynili się do popularyzacji fińskiego wzornictwa na świecie.

Nie bez przesady Timo zwykł mawiać, że już w kołysce wiedział, iż będzie rzemieślnikiem. Urodzony w 1926 roku w Helsinkach projektant pochodzi wszakże z rodziny o rzemieślniczych tradycjach. Jego dziadek był kowalem, więc przebywanie przy stopionym metalu było dla Timo codziennością.

Rzemiosło w genach Timo Sarpaneva od najmłodszych lat mógł obserwować proces obróbki metalu. Jego dziadek był cieszącym się uznaniem kowalem.

Dziadek miał wielki wpływ na projektanta, to on wiele lat później dał mu zadanie stworzenia współczesnej interpretacji starożytnego żeliwnego kociołka. Zanim jednak do tego doszło Sarpaneva podjął studia z projektowania graficznego.

Projektant wielokrotnie powtarzał, że punktem zwrotnym w jego karierze było zdobycie drugiej nagrody w konkursie na projekt ze szkła Riihimäki Glass Design. Pierwsze miejsce zdobył wówczas jego profesor Arttu Brummer.

Wtedy zaledwie 22-letni Sarpaneva wiedział już, że chce się zająć projektowaniem produktów. Szybko osiągnął mistrzostwo w tworzeniu obiektów ze szkła, porcelany i żeliwa. Oprócz tego zajmował się projektowaniem tkanin i grafiką.

Plotka głosi, że Andy Warhol - słynny amerykański artysta - powiedział, że tkaniny autorstwa Fina można oprawić i powiesić na ścianie jak obrazy. Zresztą Timo sam siebie postrzegał bardziej jako artystę niż designera.

W 1959 roku Sarpaneva podjął zadanie postawione mu przez dziadka - stworzenie współczesnej interpretacji starożytnego żeliwnego kociołka. Projektant postanowił zredukować formę naczynia i skoncentrować się na samym materiale.

Ukształtował prostą formę na swój sposób nowoczesną, ale osadzoną w tradycji. Wnętrze garnka pokrył emalią, która zapobiega przywieraniu pokarmów do powierzchni i przenikaniu zapachów do garnka. Dlatego w tym samym kociołku można gotować zarówno ryby, jak i mięsa. Garnek jest niezwykle praktyczny, można w nim piec w piekarniku i gotować na kuchence, a następnie podać w nim gotową potrawę.

Najpiękniejszy garnek żeliwny na świecie

Wyróżniającą cechą tego projektu jest wyjmowana drewniana rączka, której można użyć zarówno do zdjęcia pokrywki, jak i podniesienia całego garnka. Wygląd naczynia i wysoka jakość emaliowanego żeliwa sprawiają, że wielu uznaje Sarpanevę za "najpiękniejszy garnek na świecie".

Ikona designu Garnek trafił na znaczek pocztowy jako kultowy obiekt fińskiego designu. Nic dziwnego - projekt ten skupia w sobie, jak w soczewce, wszystko co najlepsze we wzornictwie z Finlandii.

Produkcja garnka ruszyła w 1960 roku. Od razu został wyróżniony kilkoma prestiżowymi nagrodami, w tym srebrnym medalem na triennale w Mediolanie. W USA natomiast przyznano mu Międzynarodową Nagrodę Designu. Garnek zyskał uznanie także profesjonalnych kucharzy i gospodyń domowych na całym świecie.

Garnek żeliwny Sarpaneva na znaczku pocztowym

Ze względu na swoją funkcjonalność w wielu domach stał się podstawowym naczyniem kuchennym. Dziś można go spotkać nie tylko w zwykłych domach, ale także w muzeach i galeriach. Znalazł się m.in. w stałej kolekcji Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MoMA) w Nowym Jorku czy Muzeum Victorii i Alberta w Londynie. Stał się przedmiotem na tyle znanym, że w 1998 roku został umieszczony na znaczku pocztowym mającym uczcić ikony fińskiego designu.

W latach 90. zaprzestano produkcji garnka, który szybko stał się przedmiotem poszukiwanym przez kolekcjonerów, osiągając zawrotne kwoty. Na szczęście w 2003 roku firma Iittala ponownie wdrożyła garnek do produkcji. Do dziś Sarpaneva pozostaje symbolem fińskiego funkcjonalizmu i wysublimowania.

zdjęcia: Iittala
tekst: Anna Oporska