Papież modernizmu i jedna z najistotniejszych postaci w architekturze, urbanistyce oraz designie pierwszej połowy XX wieku - o Le Corbusierze można by napisać wiele książek. Mało osób w historii miało tak silny wpływ na kształt otaczającej nas przestrzeni. Co zatem warto wiedzieć o tej niezwykłej personie i jakie są jego najważniejsze dzieła?
Znaczenie Le Corbusiera dla rozwoju modernizmu i nowoczesnej estetyki są niepodważalne. Mimo to mowa o postaci, której pomysły nie każdemu przypadły do gustu. Zarzuca mu się nawet, że w pewien sposób zniszczył miasta, wprowadzając blokowiska i wielką płytę do światowego krajobrazu.
Krótka biografia Le Corbusiera
Tak naprawdę nazywał się Charles-Édouard Jeanneret-Gris i urodził się w 1887 roku w szwajcarskim miasteczku La Chaux-de-Fonds. Jego ojciec, Georges-Edouard Jeanneret-Gris, był zegarmistrzem, a matka - Marie-Charlotte-Amélie z domu Perret - była pianistką. Późniejszy modernista pracował zresztą za młodu w zakładzie grawerskim swojego stryja. Warto też zauważyć, że choć stał się autorytetem w dziedzinie architektury, nigdy nie zdobył formalnego wykształcenia w tym kierunku. Za to już w wieku 18 lat zaprojektował pierwszy dom.
Istotną rolę w kształtowaniu Charlesa-Édouarda Jeannereta-Grisa odegrały liczne podróże po Europie. W ich trakcie zdobywał wiedzę, cenne umiejętności, a także - kontakty. W Berlinie jego nauczycielem był architekt i designer Peter Behrens. Tam też zaprzyjaźnił się z innymi kultowymi postaciami dla historii projektowania - Miesem van der Rohe oraz Walterem Gropiusem (twórcą Bauhausu). W wieku 29 lat zamieszkał już na stałe w Paryżu.
Pytanie zasadnicze - skąd właściwie wziął się jego słynny pseudonim? Otóż właśnie tak podpisywał się w piśmie „L’Esprit Nouveau”, które wydawał razem z malarzem Amédée Ozenfantem. Obaj stworzyli zresztą nowy kierunek malarski - puryzm, stanowiący rozwinięcie kubizmu.
Swoje pierwsze biuro architektoniczne Le Corbusier założył w Paryżu wraz z kuzynem w 1922 roku. Osiem lat później oficjalnie otrzymał obywatelstwo francuskie. Był twórcą niezwykle wszechstronnym, choć kojarzony jest przede wszystkim z architekturą. Swoje najistotniejsze i najbardziej wpływowe teorie opracował właśnie w latach 20. Po drugiej wojnie światowej zajmował się głównie projektami urbanistycznymi we Francji. Zmarł w 1965 roku.
Znaczenie Le Corbusiera - wpływ na architekturę i design
Le Corbusiera uznaje się za głównego przedstawiciela tzw. stylu międzynarodowego w ramach nurtu modernistycznego. Jego twórczość charakteryzowała się prostymi liniami i kształtami, minimalizmem formalnym, a do tego - w kontekście urbanistyki - otwartymi terenami zielonymi. Ponadto często określany jest jako twórca brutalizmu.
Z Le Corbusierem powiązanych jest pięć zasad nowoczesnej architektury, do dziś inspirujących twórców:
1. Bryła budynku powinna być oparta na wolnostojących słupach, które pełnią funkcję ścian nośnych (zamiast np. grubych ceglanych murów z tradycyjnej architektury).
2. Istotą wnętrz jest efekt otwartej przestrzeni i otwartego planu.
3. Konstrukcja na słupach pozwala dowolnie kształtować fasadę budynku.
4. Okna powinny być poziome i wstęgowo oplatać budynek, co zapewnia równomierny dopływ światła dziennego.
5. Dachy mają być płaskie, tak by można było na nich tworzyć ogrody.
Kontrowersje i zarzuty
Opinie na temat Le Corbusiera bywają skrajne. Z jednej strony jest ceniony jako innowator, twórca modernizmu, awangardowy wizjoner, z drugiej - uznawany nawet za najgorszego architekta XX wieku. W dużej mierze przez niego wiele osób do dziś mieszka w powtarzalnych blokowiskach, przez co Le Corbusier czasem jest określany wręcz jako „zabójca miast”.
Jego idee, oparte na prostocie i funkcjonalności, zdobyły spore uznanie po II wojnie światowej, kiedy na dużą skalę prowadzono nowe prace urbanistyczne. A to też jedna z kontrowersji - w efekcie prosta, pudełkowa architektura zdominowała ogromne przestrzenie. Inny ewentualny „grzech” Le Corbusiera to np. wizja domu jako maszyny do mieszkania, która może oznaczać więzienie człowieka w nieprzyjaznym, odhumanizowanym mechanizmie.
Najważniejsze dzieła Le Corbusiera
Le Corbusier zaprojektował kilkadziesiąt budynków, jednak katalog jego dzieł najczęściej otwiera tzw. willa Savoye we francuskim Poissy, zbudowana w latach 1928-1931. Ze współczesnej perspektywy wydaje się to dość „standardowy” obiekt, niemniej wtedy, gdy powstawał, był niemal rewolucyjny. Prostota form, lekkość optyczna, geometria i charakterystyczny układ okien - to jeden z przykładów budynków, które mocno zmieniły świat estetyki. Co ważne, willa Savoye została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Spełnia też 5 zasad projektowania opracowanych przez architekta.
Innym istotnym budynkiem projektu Le Corbusiera jest kaplica Notre Dame du Haut we francuskim Ronchamp (lata 50.). To przykład zupełnie nowego, współczesnego podejścia do architektury kościelnej. W tym przypadku mowa też o innej formie - wyrazistej i asymetrycznej. Ze względu na to kaplica uznawana jest za swoistą zapowiedź postmodernizmu.
Wśród dzieł Le Corbusiera często wymienia się też willę La Roche (lub: Maison La Roche), czyli dom rodzinny z lat 20., willę Stein w Garches, genewski apartamentowiec Immeuble Clarté (Szklany Dom), „jednostkę mieszkaniową” (Unité d’habitation) w Marsylii czy zabudowania w indyjskim mieście Chandigarh.
Warto na koniec wspomnieć, że Le Corbusier projektował także meble! W tym obszarze również stawiał na totalny minimalizm oraz pełną funkcjonalność. Szczególnie znany jest fotel LC-2 („petit comfort”), który ma formę sześcianu - ze stalowym stelażem w duecie ze skórzanymi poduchami.
Zdjęcie otwierające artykuł: Le Corbusier, fot. Hulton-Deutsch Collection, CORBIS, Getty Images
