Na wszystkich wielbicieli dobrego designu Bauhaus działa jak magnes. Meble o metalowych konstrukcjach, pięknych, czystych liniach, i niezwykłej funkcjonalności stanowią synonim najlepszego wzornictwa XX wieku. Wciąż wyglądają współcześnie i aż trudno uwierzyć, że powstały niemal sto lat temu. Przypomina nam o tym wyjątkowa rocznica, którą właśnie obchodzimy.
Czym jest Bauhaus?
Bauhaus, czyli artystyczno-rzemieślniczą, nowoczesną uczelnię utworzono w Weimarze w roku 1919. Jej powstanie było reakcją na odczuwalną już od połowy XIX wieku potrzebę odnowy rzemiosła, którego znaczenie bardzo spadło na skutek rewolucji przemysłowej i idącej za nią masowej produkcji.
Już 40 lat wcześniej w Anglii powołano słynny ruch Arts and Crafts, który zwrócił się w stronę tradycyjnych technik wytwarzania przedmiotów codziennego użytku. Członkowie tego ruchu założyli nawet własną szkołę - Guild and School of Handicraft, przygotowującą do pracy przyszłych artystów-rzemieślników.
Idea i założyciel Bauhausu
Bauhaus powstał z podobnych pobudek, nawet jego nazwa miała podkreślać zwrot w kierunku tradycji. „Bauhütte” była średniowieczną organizacją budowlaną, zrzeszającą murarzy, kamieniarzy, cieśli, szklarzy i innych rzemieślników w celu realizacji dużych przedsięwzięć budowlanych, takich jak np. budowa katedr.
Założyciel i pierwszy dyrektor weimarskiej uczelni Walter Gropius, dostrzegał wagę rzemieślniczego kunsztu, ale nie krytykował przy tym produkcji przemysłowej. Zdobycze najnowszej technologii chciał połączyć ze sztuką, tworząc tym samym nowoczesną koncepcję wzornictwa przemysłowego - dobrze przemyślanego, funkcjonalnego, a jednocześnie niepozbawionego walorów estetycznych.
Słynni projektanci Bauhausu
W Bauhausie przenikały się więc różne dyscypliny, czego najlepszym dowodem był dobór wykładowców. Znaleźli się wśród nich malarze, fotografowie, scenografowie, architekci i projektanci, m.in. Paul Klee, Wassily Kandinsky czy László Moholy-Nagy, Marcel Breuer czy Ludwig Mies van der Rohe. Wytyczyli oni kierunki w architekturze oraz w sztuce użytkowej, a ich dorobek na stałe wpisał się do kanonu wzornictwa. Nauka opierała się na edukacji artystycznej, obejmującej wiedzę o formach, materiałach i kolorach, a także naukę rysunku i kompozycji oraz na praktycznych zajęciach w warsztatach.
Idee niemieckiej szkoły wywarły wpływ również na projektantów Hansa i Florence Knoll, którzy połączyli przemysł ze sztuką i designem, celem podniesienia jakości produkcji na większą skalę. Hans Knoll starał się sprowadzić tę modernistyczną wizję do Ameryki, zakładając w 1938 roku H. G. Knoll Furniture Company. Związki marki z Bauhausem obracają się jednak przede wszystkim wokół Florence Knoll, której mentorem był Ludwig Mies van der Rohe. Dzięki jej postulatowi projektowania holistycznego, fundamentem firmy jest idea głosząca, że projektowanie mebli jest wartościowe, gdy przemawia na rzecz całościowego projektu przestrzeni.
- Kultowe produkty Marcela Breuera, Ludwiga Miesa van der Rohe, czy Florence Knoll są w pełni funkcjonalne a jednocześnie przynależą do kontekstu historycznego i kulturowego - mówi Marcin Zieliński, właściciel firmy Aqina, wyłącznego dystrybutora marki Knoll w Polsce.
Meble z Bauhausu - kultowe modele
Marcel Breuer stworzył krzesło Wassily inspirując się ramą roweru. Fascynowało go to, jak przedmiot zachował swą formę przez kolejne dekady. Projektant zaczął eksperymentować ze stalową rurą. Tak powstało pierwsze krzesło. Wkrótce został nimi wyposażony cały Bauhaus.
W wyniku eksperymentów Breuera z wyginaniem stalowych rur powstało także krzesło Cesca. Wszelkie jego dzieła - zarówno architektura, jak i meble, ucieleśniają dążenie Bauhausu do zespolenia sztuki i przemysłu. Jego wczesne projekty pozostają jednymi z najbardziej rozpoznawalnych ikon współczesnego nurtu w meblarstwie.
Podobnie jak krzesła Wassily i Cesca, kluczowe znaczenie dla historii projektowania XX wieku mają stoliki Laccio Marcela Breuera. One również są wynikiem pracy nad stalową materią. To przykład wzornictwa, które jest ascetyczne a jednocześnie na tyle charakterystyczne, że od razu można je rozpoznać.
Krzesło Barcelona to jeden z najbardziej rozpoznawalnych motywów ubiegłego stulecia i ikona współczesnego ruchu. Emanuje ono prostą elegancją, która uosabia najsłynniejszą maksymę Miesa van der Rohe - „mniej znaczy więcej”.
Kolekcja MR autorstwa Ludwiga Miesa van der Rohe reprezentuje jedne z najwcześniejszych projektów mebli stalowych. W tym przypadku van der Rohe inspirował się projektami mistrza Bauhausu Marcela Breuera. Z kolei formy siedzisk uważa się za nowoczesne pochodne dziewiętnastowiecznych żelaznych krzeseł bujanych.
Siedziby Bauhausu
W 1925 roku uczelnia musiała zmienić swoją siedzibę. W prawicowej Turyngii uznano ją za zbyt kosmopolityczną i lewicową. Wybrano położone w Saksonii niewielkie przemysłowe miasto Dessau. Zbudowano tu cały duży kompleks według projektu Gropiusa, gdzie miejsce znalazły m.in. szkoła, warsztaty, sala teatralna, stołówka i akademik. Nieopodal, w sosnowym lasku, powstały tzw. Domy Mistrzów - trzy bliźniaki dla wykładowców oraz wolnostojący budynek dla Gropiusa.
Proste geometryczne formy i duże przeszklenia są wyrazem awangardowej estetyki, połączonej z zastosowaniem najnowocześniejszych wówczas rozwiązań w zakresie technologii i materiałów. Dziś kompleks ten, podobnie jak weimarskie budynki Bauhausu, widnieją na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Warto wybrać się do Dessau, żeby w pełni doświadczyć tej estetyki. Można nawet spędzić noc w hotelu znajdującym się na terenie kompleksu, w jednym z pokojów, w których mieszkali m.in. Josef Albers czy Marcel Breuer. Warunki są co prawda dość spartańskie - nie ma telewizora, windy czy innych udogodnień, a sprzęty ograniczono do niezbędnego minimum, ale w końcu chodzi przecież o to, żeby w zrekonstruowanych według oryginalnego wyposażenia pokojach, wśród replik bauhausowskich mebli, poczuć prawdziwego ducha tej wyjątkowej uczelni.
Teraz nadarza się ku temu specjalna okazja, bo 8 września odbyło się uroczyste otwarcie Bauhaus Museum Dessau, będące jednym z głównych wydarzeń obchodzonego hucznie w Niemczech roku jubileuszowego Bauhausu (szczegóły na www.bauhaus100.de).
14 lat działalności Bauhausu. Dziś miałby 100 lat!
Bauhaus działał tylko 14 lat. W 1932 roku nowe, nazistowskie władze Dessau zawiesiły działanie szkoły. Ówczesny dyrektor Mies van der Rohe przeniósł ją do Berlina, gdzie działała przez kilka miesięcy jako jego prywatna uczelnia. W 1934 roku została ostatecznie zamknięta przez nazistów.
Bauhaus przez ten krótki okres istnienia zdołał jednak nie tylko skutecznie zreformować system szkolnictwa artystycznego, ale także diametralnie odmienić oblicze wzornictwa i architektury, stając się jednym z najważniejszych źródeł inspiracji dla wielu następnych pokoleń projektantów.
