Polska może się pochwalić wieloma zabytkami architektury, wśród których miejsce bardzo ważne zajmują budowle drewniane. Co warto wiedzieć na ich temat? Którym obiektom warto się uważniej przyjrzeć w trakcie wycieczki po kraju?
TOP 11: Sucha Beskidzka
Karczma Rzym w Suchej Beskidzkiej znana jest z legendy o Panu Twardowskim, który próbował przechytrzyć diabła, oraz z kuchni regionalnej, która przyciąga tu wielu turystów. Zabytek ten pochodzi z XVIII wieku i stanowi najcenniejszą ozdobę miejskiego rynku. Ciekawa architektura przyciąga, podobnie jak przytulne wnętrze.
TOP 10: Turzańsk
Łemkowska cerkiew w Turzańsku to jedna z tych karpackich świątyń, które mogą się pochwalić wpisem na listę UNESCO. Świątynia ta pochodzi z początku XIX wieku i jest klasycznym przykładem stylu wschodnio-łemkowskiego. Uwagę przyciąga też wnętrze cerkwi, a raczej zdobiące ją malowidła. Nawiązują one do życia Łemków, można tu zatem zobaczyć wizerunek Chrystusa nawiedzającego łemkowską rodzinę czy Łemka podczas pracy na polu. Bez wątpienia jest to jeden z cenniejszych zabytków sakralnych, z jakimi możemy się spotkać w trakcie wycieczki po pograniczu Bieszczadów i Beskidu Niskiego.
TOP 9: Smolnik nad Sanem
W niewielkim Smolniku nad Sanem czeka na turystów jeden z najcenniejszych zabytków drewnianych w województwie podkarpackim. Tu, w malowniczej bieszczadzkiej scenerii, czeka na zwiedzających cerkiew, której patronuje św. Mikołaj. To wyjątkowa pamiątka po Bojkach, którą doceniono i wyróżniono wpisem na listę UNESCO. Wzniesiona pod koniec XVIII wieku, przyciąga uwagę trzema kopułami z charakterystycznymi dachami namiotowymi. Dziś służy rzymskim katolikom jako kościół filialny, należący do parafii w Lutowiskach.
TOP 8: Dębno Podhalańskie
W Dębnie Podhalańskim czeka cenny skarb. To kościół św. Michała Archanioła pochodzący z końca XV wieku, którego powstanie wiąże się z działalnością cystersów w Ludźmierzu. Kościół ten może się pochwalić bardzo ciekawą sylwetką oraz cenną polichromią z XV-XVI wieku.
W kościelnym wnętrzu można zobaczyć sporo cennych dzieł sztuki sakralnej, np. późnogotycki tryptyk z początku XVI wieku, krzyż z 1380 roku i XV-wieczne cymbałki. W 2003 roku doceniono jego wartość i wpisano kościół na listę UNESCO, dzięki czemu stał się on jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych w rejonie Nowego Targu.
TOP 7: Sękowa
Kościół św. Filipa i Jakuba w Sękowej to kolejny cenny zabytek, który został wyróżniony wpisem na listę UNESCO. Kościół, zbudowany z ręcznie ciosanych bierwion modrzewiowych, powstał w 1520 roku i do dziś zachwyca swoją bryłą. Kto zajrzy do jego wnętrza, ten zobaczy wiele cennych dzieł sztuki sakralnej. Uwagę przyciągają tu m.in. późnorenesansowy ołtarz główny z XVII wieku oraz obraz, na którym przedstawiono św. św. Mikołaja, Benedykta i Antoniego. Uwagę przyciąga też rzeźba Zbawiciela Świata, której również warto się uważniej przyjrzeć.
TOP 6: Kruszyniany
Meczet w Kruszynianach jest obiektem wyjątkowym z kilku względów. To jeden z cenniejszych zabytków, jakim może się pochwalić Podlasie, przez które prowadzi Szlak Tatarski. Na tej trasie najważniejsze są meczety w Bohonikach i Kruszynianach - wsiach, w których do dziś można się spotkać z Tatarami i ich tradycją. Dlaczego warto odwiedzić Kruszyniany?
Bo w tej wsi można skosztować tradycyjnych potraw tatarskich oraz zwiedzić najstarszy zachowany meczet w Polsce. Przewodnik ciekawie opowiada o tradycjach polskich Tatarów, przybliża też podstawowe zasady islamu. A że wieś ta zachwyca swoją gościnnością i otwartością, zwiedzanie jej zabytków jest bardzo przyjemnym doświadczeniem.
TOP 5: Zakopane
Willa „Pod Jedlami” jest tylko jednym z wielu zabytków drewnianej architektury, jakimi może się pochwalić Zakopane. Ze względu na swój charakter, zabytek ten zasługuje jednak na szczególne wyróżnienie. To jedna z najpiękniejszych i najważniejszych budowli, które reprezentują styl zakopiański. Dom ten został zbudowany według projektu Stanisława Witkiewicza w 1897 roku i do dziś uchodzi za jedno z najlepszych osiągnieć architekta.
Pierwszym mieszkańcem willi był Jan Gwalbert Pawlikowski - wybitny taternik i znawca gór. Do dziś budowla ta zachwyca swoim stylem, a spacer w jego pobliżu może się dla wielu osób okazać świetną lekcją historii sztuki i architektury.
TOP 4: Świdnica
Kościół Pokoju w Świdnicy jest perełką drewnianej architektury, której w trakcie wycieczki po Dolnym Śląsku nie można pominąć. Powstanie tego obiektu (wpisanego na listę UNESCO) ma ścisły związek z trudną sytuacją ewangelików na terenie Śląska, którym w XVII wieku katoliccy Habsburgowie. Po wojnie trzydziestoletniej, śląskim ewangelikom pozwolono na budowę trzech kościołów, nazwanych Kościołami Pokoju.
Do dziś przetrwały dwa, przy czym ten w Świdnicy jest najlepiej znany. Wzniesiony w nietrwałych materiałów, m.in. drewna, zadziwia swoimi rozmiarami i pięknym wystrojem wnętrza. Piękne malowidła, barokowe rzeźby i potężne empory - wszystko to robi wrażenie. Świątynia do dziś służy ewangelikom, jednak turyści mogą ją zwiedzać praktycznie każdego dnia (w wyznaczonych przez parafię godzinach).
TOP 3: Kwiatoń
Kwiatoń może się pochwalić jedną z najcenniejszych pamiątek po Łemkach. W tej malowniczej wsi, jednej z ciekawszych na terenie Beskidu Niskiego, na turystów czeka greckokatolicka cerkiew św. Parskewii, będąca zabytkiem o bardzo dużej wartości historycznej i artystycznej. Zabytek ten pochodzi z drugiej połowy XVII wieku i jest klasycznym przykładem łemkowskiej architektury cerkiewnej. We wnętrzu cerkwi można zobaczyć polichromię z XIX wieku oraz pochodzący z 1904 roku ikonostas autorstwa M. Bogdańskiego. W 2013 roku doceniono wartość zabytku i wpisano go na listę UNESCO.
TOP 2: Haczów
Drewniany kościół w Haczowie to jeden z najcenniejszych skarbów architektury na ziemiach polskich. Jest to jednocześnie najstarszych i największych gotyckich kościołów drewnianych konstrukcji zrębowej w Europe, w którym zachowała się cenna dekoracja malarska. Gotycka polichromia z XV wieku i piękna sylwetka sprawiły, że ten małopolski zabytek znalazł się na liście UNESCO. A że świątynia znajduje się w niewielkiej odległości od popularnej trasy Krosno - Sanok, chętnych na zwiedzanie tej drewnianej perełki nie brakuje.
TOP 1: Blizne
W Bliznem na miłośników drewnianej architektury czeka cenny skarb. Tutejszy kościół jest jednym z najcenniejszych skarbów południowej Polski, a jego wartość podkreśla m.in. wpis na listę UNESCO i ogromne zainteresowanie zwiedzających. Świątynia ta przyciąga średniowiecznym rodowodem, a pierwsze wzmianki na jej temat pochodzą z XV wieku. Kto go ufundował? Najprawdopodobniej biskupi przemyscy.
Do dziś kościół ten przyciąga uwagę swoją sylwetką oraz polichromią z XVI wieku, której fragmenty zachowały się do dziś. Wśród wielu cennych dzieł sztuki, które można tu zobaczyć, wyróżnia się również XVI-wieczna figura Madonny.
Drewniana architektura ma wiele uroku i może stać się przewodnim motywem krajoznawczej wycieczki. Warto poświęcić jej swój czas, warto poznawać najcenniejsze zabytki dawnego budownictwa. Każdy z nich ma wiele uroku, dzięki czemu wizyta w jego wnętrzu na długo może się zapisać w pamięci każdego z nas.
Zdjęcie otwierające artykuł: Cerkiew św. Michała Archanioła w Turzańsku, fot. Henryk Bielamowicz
