Te domy i wille zaprojektowali najświetniejsi architekci minionego wieku! Zrewolucjonizowali oni spojrzenie na architekturę

Willa Rietvelda w Utrechcie 

Zbudowana została przez architekta Gerrita Rietvelda. To jedno ze sztandarowych dzieł grupy De Stijl, która zakładała odejście od naturalnych, opływowych form na rzecz geometrycznej abstrakcji. Członkowie tej grupy używali w swoich projektach i malarstwie tylko kolorów czarnego i białego, czasem czerwonego. Podkreślali konstrukcję i funkcjonalność. 

Istotnymi cechami domów Rietvelda były: krzyżowanie powierzchni, użycie kontrastujących kolorów i przesadne łączenie punktów, co najlepiej widać właśnie w willi Rietvelda Schroedera. Budynek został zbudowany w 1924 roku jako dom prywatny wdowy Schroeder. 

Bryła budynku jest rozbita, a spójna kompozycja budynku podzielona na części geometryczne: kwadraty i prostokąty akcentowane podstawowymi barwami. Wszystkie meble w domu zaprojektował Rietveld. 

Willa Savoye pod Paryżem

Willa została zbudowana w latach 1928–1931 na przedmieściach Paryża według projektu Le Corbusiera. Le Corbusier był najbardziej wpływowym architektem, urbanistą i designerem pierwszej połowy XX wieku. Jego sposób myślenia o nowoczesnej architekturze mieszkalnej zrewolucjonizował świat. Był jednym z twórców i głównych przedstawicieli tak zwanego stylu międzynarodowego. Charakterystyczna dla niego surowa estetyka modernizmu do dziś ma wielu zwolenników, jak i przeciwników. Luksusowy budynek to jeden z najbardziej znanych prac architekta. Modernistyczna bryła stoi w otwartej przestrzeni. 

Zgodnie z pięcioma zasadami ustanowionymi przez Le Corbusiera bryła budynku jest zawieszona nad ziemią na smukłych, wolnostojących słupach, które pełnią funkcję ścian nośnych. 

Okna są poziome i podłużne, przypominając kadry kamery, i znajdują się dookoła domu, zapewniając równomierny dostęp światła do wszystkich pomieszczeń. Na płaskim dachu jest ogród. Budynek ma 480 metrów kwadratowych, w tym 86-metrowy salon.

Pawilon w Barcelonie

Pawilon w Barcelonie został zaprojektowany przez Ludwiga Miesa van der Rohe na Wystawę Międzynarodową w Barcelonie w 1929 roku. Służył jako pawilon niemiecki. Wystawa odbyła się na malowniczym Montjuïc, zwanym Wzgórzem Jowisza, z którego rozciągają się imponujące widoki na miasto. Pawilon miał ugościć króla Hiszpanii Alfonsa XIII i niemieckich urzędników na inauguracji wystawy (to właśnie dla króla powstało słynne krzesło wykonane z chromowanej ramy w kształcie litery X oraz pikowanych poduszek tapicerowanych skórą naturalną).

Pawilon zbudowany ze szkła, stali i różnych rodzajów marmuru stał się symbolem modernizmu. W przeciwieństwie do innych pawilonów, zbudowanych na wystawę, Mies zaprojektował go jako po prostu zwykły oszklony budynek. Miał być miejscem wyciszenia i odpoczynku podczas wystawy. 

Horyzontalna, niska kompozycja pawilonu jest niesymetryczna. Jeden z najważniejszych aspektów tego projektu jest dach, jego żelbetowa, otynkowana konstrukcja podtrzymywana jest przez osiem smukłych kolumn z polerowanej i chromowanej stali - przypomina baldachim, pod którym można się schronić i wyciszyć. 

Ważnym elementem są również dwa odbijające światło baseny. Po lewej stronie jednego z nich ustawiono akt kobiecy pod tytułem „Poranek” Georga Kolbego. Rzeźba odbija się nie tylko w wodzie, ale także w marmurze i szkle, a jej krzywizny kontrastują z geometryczną formą budynku.

Willa Tugendhatów w Brnie

Budowa tej willi rozpoczęła się w 1929 roku, kiedy to młode małżeństwo, Greta i Fritz Tugendhat, otrzymali od rodziców panny młodej pustą działkę jako prezent ślubny. Oboje pochodzili z rodzin bogatych żydowskich przedsiębiorców, dlatego nic dziwnego, że mogli przeznaczyć na dom dużą sumę pieniędzy i dać architektowi wolną rękę. 

Mies van der Rohe, bo o nim mowa, bez skrupułów użył więc do budowy domu rewolucyjne jak na tamte czasy materiały - np. stal, którą przeznaczył na konstrukcję (sama rama kosztowała równowartość kilku solidnych domów). W środku zaś pojawiły się onyksowe ściany, częściowo przezroczyste, zmieniające się pod wpływem światła. 

W efekcie powstał budynek przestronny, na otwartym planie, ze szklanymi ścianami, dzięki którym zatarta została granica dzieląca wnętrza od otaczającego dom ogrodu. Do tego wyposażony w nowinki technologiczne, do których Mies miał słabość, m.in. w klimatyzację. 

Rodzina Tugendhatów przeżyła wojnę, schroniła się w Szwajcarii, potem wyjechała do USA. W latach 60. córka próbowała odzyskać dom. Ostatecznie w 2001 roku willę wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Przez kolejne lata trwały w niej prace konserwatorskie. Z pietyzmem zrekonstruowano najdrobniejsze szczegóły.

Klasztor Sainte Marie de La Tourette w Èveux we Francji 

Klasztor dominikanów został zbudowany w drugiej połowie lat 50. XX wieku według projektu Le Corbusiera. 24 listopada 1943 roku dominikanie zakupili teren w okolicy Lyonu. W 1953 roku poproszono Le Corbusiera o przygotowanie planów klasztoru dla 100 zakonników. Budowę ukończono w 1959 roku, a 10 lat później klasztor zamknięto. W styczniu 1970 roku podjęto decyzje o utworzeniu w budynku Centrum Thomasa More'a, które stało się ośrodkiem kultury.  W 2016 roku budynek został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. 

Cele w budynku zostały umieszczone na dwóch najwyższych piętrach, mają duże okna, prywatne loggie i roztacza się z nich widok na otaczającą klasztor przyrodę. Na płaskim dachu znajduje się ogród, co było jednym z założeń modernizmu.

Corbusierhaus - Unite d’habitation, czyli jednostka mieszkalna w Marsylii

Ten blok z wielkiej płyty odstręcza, kojarząc się ze wszystkim, co było złe w dobie PRL-u. Ale jednocześnie reprezentuje wizję francuskiego architekta Le Corbusiera, która w zamierzeniu była może i słuszna. Projekt jest bowiem odpowiedzią na deficyt mieszkaniowy w Europie po II wojnie światowej. 

Najbardziej znana „jednostka mieszkaniowa” znajduje się w Marsylii („Cité radieuse”, czyli „Miasto promieniste”) i jest inspirowana filozofią brutalizmu, ponieważ zastosowano tu surowy beton zbrojony.

Blok liczy 337 rozmieszczonych na 20 kondygnacjach. Każde mieszkanie (ok. 98 metrów kwadratowych), w przeciwieństwie do innych tego typu bloków, ma dwa poziomy, okna na dwie strony świata, dębowy parkiet i balkon. 

Pod budynkiem unoszącym się na filarach jest teren, przez który można swobodnie przejść. Natomiast w środku znajdują się osiedlowe sklepy, biblioteka, miejsca do uprawiania sportu, pomieszczenia medyczne, edukacyjne, sala kinowa na 40 miejsc oraz hotel i restauracja. Na dachu jest ogród z pomieszczeniami sportowymi, świetlicą, basenem, bieżnią, betonowym ekranem do projekcji filmów, ławkami oraz rzeźbami. Budynek zdobi polichromia i odciśnięte w betonie muszle.

Blok odwiedził Pablo Picasso. Budynek został objęty ochroną jako zabytek historii Francji już 26 października 1964 roku.

Willa Eileen Gray E-1027 we Francji

Eileen Gray zaprojektowała willę E-1027 wspólnie ze swoim partnerem, francuskim architektem i krytykiem Jeanem Badovicim. Nazwa domu to zakodowane nazwiska jej autorów. E to skrót od Eileen, natomiast ciąg cyfr 10, 2 i 7 odpowiada pozycjom liter tworzących inicjały pary w alfabecie (J, B i G). E-1027 to żelbetowa konstrukcja o płaskim dachu osadzona na słupach z przepięknym widokiem na Morze Śródziemne. 

Budowa została ukończona w 1929 roku. Gray kochała awangardowy modernizm, jednak nie uznawała koncepcji domu jako maszyny do mieszkania, którą propagował Le Corbusier. Widoczny jest tu kontrast między twardymi modernistycznymi materiałami a luksusowymi i miękkimi.

Z domem wiąże się pewien skandal. W 1937 roku willę odwiedził Le Corbusier i momentalnie się w niej zakochał, do tego stopnia, że zauroczenie domem Eileen przerodziło się wkrótce w zawiść. W 1938 roku przekonał Bodoviciego do namalowania erotycznych murali wewnątrz willi, które miały być niespodzianką dla Gray. Gray po ujrzeniu malowideł oskarżyła go o zniszczenie jej dzieła i już nigdy nie wróciła do E-1027. 

Odrzucony Le Corbusier kupił sobie willę tuż obok. Zmarł w 1965 roku na atak serca podczas pływania w okolicy E-1027.