Do prac nad filmem "2001: Odyseja kosmiczna" został zatrudniony sztab specjalistów do spraw rozwoju produktu. Ich jedynym zadaniem było przewidzieć, jak będą wyglądały sprzęty, meble oraz ubrania przyszłości. Na podstawie ich wskazań powstała scenografia, która pomimo przeszło czterdziestu lat od realizacji, wciąż nie tarci na wiarygodności.
Film legendarnego reżysera Stanleya Kubricka "2001: Odyseja kosmiczna" (1968 r.) stanowi wyobrażenie świata, w którym podróże międzyplanetarne są równie powszechne, co loty samolotem, a komputery są zdolne myśleć i odczuwać jak człowiek. W tym świecie ludzie mieszkają na stacjach kosmicznych, z których rozciąga się panoramiczny widok na Ziemię. Mieszkania wypełniają raz futurystyczne, raz klasycystyczne meble, skontrastowane ze świecącą podłogą. W skrócie: awangarda okraszona tradycją.
Stanley Kubrick podzielił film na trzy sekwencje, których akcja dzieje się w różnych okresach historycznych i zakątkach wszechświata. Akcja pierwszego epizodu rozgrywa się w czasach prehistorycznych, drugi opisuje odkrycie na Księżycu tajemniczego monolitu, a trzeci opowiada o zagrożonych przez zbuntowany komputer kosmonautach. W tytułowym 2001 roku toczy się akcja części drugiej - najpierw w samolocie kosmicznym linii PanAm, który zmierza na Księżyc, a następnie na pokładzie statku Discovery One, lecącego z misją na Jowisza.
W projektowaniu wszystkich maszyn, które widzimy na ekranie, brali udział konstruktorzy pracujący dla NASA: Frederick Ordway i Harry Lange. To oni byli odpowiedzialni za technologiczną stronę filmu, a za urzeczywistnienie ich koncepcji scenografowie: Anthony Masters, Harry Lange i Ernest Arche. Oni także uzupełnili statki kosmiczne o sprzęty i elementy wyposażenia, jakich ludzie mieliby używać w przyszłości.
Jednym z najbardziej charakterystycznych jest fotel Djinn o awangardowej formie w kolorze intensywnego różu. Został zaprojektowany jako element całej serii przez Francuza Oliviera Mourgue’a w 1965 roku. Nazwa odnosi się do islamskiego ducha zdolnego do zmiany kształtu. Nisko zamieszczone siedzisko miało odzwierciedlać nieformalny styl życia lat 60. W białych przestrzeniach stacji kosmicznej stanowi on wyrazisty akcent, jednocześnie doskonale wpisujący się w futurystyczne wnętrza.
Djinn wciąż wygląda tak, jakby był tworem przyszłości. Christopher Mount, kurator galerii designu w Museum of Modern Art w Nowym Yorku, gdzie fotel jest wystawiany, powiedział, że gdyby on robił film science fiction, dziś również sięgnąłby po właśnie ten mebel.
Na pokładzie samolotu PanAm towarzyszy mu kolejny klasyk designu - stół Tulip Eero Saarinena z 1956 r. Posiada biały blat i różową nogę kolorystycznie korespondującą z obiciem fotela. Scenografowie wprowadzili także kilka rozwiązań technologicznych, między innymi wideofony czy płaskie, przenośne ekrany, przypominające współczesne tablety.
Z kolei na pokładzie Discovery pojawia się komputer HAL 9000 - inteligentna maszyna o ludzkich cechach. Projekt tego statku powstał na podstawie dokumentacji amerykańskich i rosyjskich planów kosmicznych. Kubrick niemal obsesyjnie dbał o każdy szczegół, chciał znać cel i sposób funkcjonowania wszystkich części, nawet tych pozornie nieistotnych. Dzięki temu powstała niezwykle realistyczna i sugestywna maszyna, którą razem z astronautami przemierzamy do ostatniej sekwencji filmu.
Z pojazdu pełnego manometrów trafiamy do pokoju-alkowy. Jest to przestrzeń na poły znajoma, na poły surrealistyczna. W klasycznie urządzonej sypialni od podłogi bije nierealny blask, a ściany pokryte są pałacowymi sztukateriami. Główne miejsce zajmuje szerokie łóżko z pikowaną narzutą, do tego klasycystyczne konsole i krzesła, rzeźby, wazony oraz obrazy. W tym pomieszczeniu czas i przestrzeń wydają się umykać znanemu porządkowi, szczególnie w zestawieniu z postacią astronauty w czerwonym kombinezonie.
Jednak pierwotnie twórcy filmu planowali inny wystrój - droższy, na który ostatecznie zabrakło funduszy. Dlatego zdecydowali się na skopiowanie umeblowania pięciogwiazdkowego hotelu Dorchester, który znajduje się w centrum Londynu. Awangardowe połączenie klasycystycznego wnętrza z podświetlaną podłogą dało intrygujący efekt. Wystrój, choć podyktowany oszczędnością, jest dziś często naśladowany. Odwołał się do niego m.in. Philippe Starck w aranżacji baru w hotelu Hudson w Nowym Jorku.
"Odyseją Kosmiczną" inspirowało się wielu twórców filmowych. Scenografowie takich produkcji jak "Piąty element", "Faceci w czerni", czy serialu "Star Treck", niemal odruchowo wybierali te same meble i odwoływali się do pomysłów po raz pierwszy zrealizowanych w "Odysei".
Chociaż wiele z wizji przyszłości zawartych w filmie nie ziściło się - wśród najbardziej oczywistych są podróże międzyplanetarne, komputery AI i bazy księżycowe - to dzieło Kubricka niezmiennie zadziwia i inspiruje do stylowego dialogu z przyszłością.
tekst: Anna Oporska
zdjęcia: serwisy prasowe firm
