Futurystyczne wnętrza w filmie "2001. Odyseja kosmiczna"

Film legendarnego reżysera Stanleya Kubricka "2001: Odyseja kosmiczna" (1968 r.) stanowi wyobrażenie świata, w którym podróże międzyplanetarne są równie powszechne, co loty samolotem, a komputery są zdolne myśleć i odczuwać jak człowiek. W tym świecie ludzie mieszkają na stacjach kosmicznych, z których rozciąga się panoramiczny widok na Ziemię. Mieszkania wypełniają raz futurystyczne, raz klasycystyczne meble, skontrastowane ze świecącą podłogą. W skrócie: awangarda okraszona tradycją.

Stanley Kubrick podzielił film na trzy sekwencje, których akcja dzieje się w różnych okresach historycznych i zakątkach wszechświata. Akcja pierwszego epizodu rozgrywa się w czasach prehistorycznych, drugi opisuje odkrycie na Księżycu tajemniczego monolitu, a trzeci opowiada o zagrożonych przez zbuntowany komputer kosmonautach. W tytułowym 2001 roku toczy się akcja części drugiej - najpierw w samolocie kosmicznym linii PanAm, który zmierza na Księżyc, a następnie na pokładzie statku Discovery One, lecącego z misją na Jowisza.

W projektowaniu wszystkich maszyn, które widzimy na ekranie, brali udział konstruktorzy pracujący dla NASA: Frederick Ordway i Harry Lange. To oni byli odpowiedzialni za technologiczną stronę filmu, a za urzeczywistnienie ich koncepcji scenografowie: Anthony Masters, Harry Lange i Ernest Arche. Oni także uzupełnili statki kosmiczne o sprzęty i elementy wyposażenia, jakich ludzie mieliby używać w przyszłości.

Jednym z najbardziej charakterystycznych jest fotel Djinn o awangardowej formie w kolorze intensywnego różu. Został zaprojektowany jako element całej serii przez Francuza Oliviera Mourgue’a w 1965 roku. Nazwa odnosi się do islamskiego ducha zdolnego do zmiany kształtu. Nisko zamieszczone siedzisko miało odzwierciedlać nieformalny styl życia lat 60. W białych przestrzeniach stacji kosmicznej stanowi on wyrazisty akcent, jednocześnie doskonale wpisujący się w futurystyczne wnętrza.

Djinn wciąż wygląda tak, jakby był tworem przyszłości. Christopher Mount, kurator galerii designu w Museum of Modern Art w Nowym Yorku, gdzie fotel jest wystawiany, powiedział, że gdyby on robił film science fiction, dziś również sięgnąłby po właśnie ten mebel.

Na pokładzie samolotu PanAm towarzyszy mu kolejny klasyk designu - stół Tulip Eero Saarinena z 1956 r. Posiada biały blat i różową nogę kolorystycznie korespondującą z obiciem fotela. Scenografowie wprowadzili także kilka rozwiązań technologicznych, między innymi wideofony czy płaskie, przenośne ekrany, przypominające współczesne tablety.

Z kolei na pokładzie Discovery pojawia się komputer HAL 9000 - inteligentna maszyna o ludzkich cechach. Projekt tego statku powstał na podstawie dokumentacji amerykańskich i rosyjskich planów kosmicznych. Kubrick niemal obsesyjnie dbał o każdy szczegół, chciał znać cel i sposób funkcjonowania wszystkich części, nawet tych pozornie nieistotnych. Dzięki temu powstała niezwykle realistyczna i sugestywna maszyna, którą razem z astronautami przemierzamy do ostatniej sekwencji filmu.

Z pojazdu pełnego manometrów trafiamy do pokoju-alkowy. Jest to przestrzeń na poły znajoma, na poły surrealistyczna. W klasycznie urządzonej sypialni od podłogi bije nierealny blask, a ściany pokryte są pałacowymi sztukateriami. Główne miejsce zajmuje szerokie łóżko z pikowaną narzutą, do tego klasycystyczne konsole i krzesła, rzeźby, wazony oraz obrazy. W tym pomieszczeniu czas i przestrzeń wydają się umykać znanemu porządkowi, szczególnie w zestawieniu z postacią astronauty w czerwonym kombinezonie.

Jednak pierwotnie twórcy filmu planowali inny wystrój - droższy, na który ostatecznie zabrakło funduszy. Dlatego zdecydowali się na skopiowanie umeblowania pięciogwiazdkowego hotelu Dorchester, który znajduje się w centrum Londynu. Awangardowe połączenie klasycystycznego wnętrza z podświetlaną podłogą dało intrygujący efekt. Wystrój, choć podyktowany oszczędnością, jest dziś często naśladowany. Odwołał się do niego m.in. Philippe Starck w aranżacji baru w hotelu Hudson w Nowym Jorku.

"Odyseją Kosmiczną" inspirowało się wielu twórców filmowych. Scenografowie takich produkcji jak "Piąty element", "Faceci w czerni", czy serialu "Star Treck", niemal odruchowo wybierali te same meble i odwoływali się do pomysłów po raz pierwszy zrealizowanych w "Odysei".

Chociaż wiele z wizji przyszłości zawartych w filmie nie ziściło się - wśród najbardziej oczywistych są podróże międzyplanetarne, komputery AI i bazy księżycowe - to dzieło Kubricka niezmiennie zadziwia i inspiruje do stylowego dialogu z przyszłością.

tekst: Anna Oporska
zdjęcia: serwisy prasowe firm