Eero Saarinen na nowo zdefiniował modernizm! Poza wieloma osiągnięciami architektonicznymi odniósł również sukces w projektowaniu mebli.
- Jestem entuzjastą trzech wspólnych zasad architektury: funkcji, struktury i bycia częścią naszego czasu - powiedział kiedyś Eero Saarinen. Udowodnił to swoimi prostymi neofuturystycznymi pracami architektonicznymi oraz meblami z tworzyw sztucznych. Pomimo krótkiej kariery spowodowanej przedwczesną śmiercią, Saarinen odniósł sukces i zdobył uznanie, projektując jedne z najbardziej charakterystycznych budynków XX wieku.
Kim był Eero Saarinen? Syn architekta
Eero Saarinen (1910–1961) urodził się w Finlandii i tam spędził dzieciństwo. Był synem światowej sławy architekta Eliela Saarinena oraz artystki tekstylnej Loji Saarinen. Wkrótce rodzice zabrali go do Stanów Zjednoczonych. Osiedlili się w mieście Cranbrook w stanie Michigan, gdzie ojciec Saarinena został dyrektorem na uniwersytecie Cranbrook Academy of Art.
Już jako nastolatek Eero pomagał ojcu projektować meble i wyposażenie kampusu Cranbrook. Po studiach na kierunku rzeźby w Paryżu i architektury w Yale Saarinen powrócił do Cranbrook w 1934 roku.
To właśnie w Cranbrook Saarinen poznał Charlesa Eamesa. Dwaj młodzi mężczyźni, obaj zaangażowani w odkrywanie nowych materiałów i procesów technologicznych, szybko stali się wielkimi przyjaciółmi i kreatywnymi współpracownikami. Pracowali razem nad kilkoma projektami, w szczególności nad przełomową kolekcją krzeseł z formowanej sklejki na konkurs Organic Design in Home Furnishings, który odbył się w 1940 roku i był sponsorowany przez MoMA.
Florence Knoll - to właśnie dla niej Saarinen projektował meble
W Cranbrook Saarinen poznał również Florence Knoll, która w tym czasie była obiecującą młodą protegowaną Eliela Saarinena. Kiedy w latach 40. XX wieku Florence i jej mąż Hans Knoll założyli słynną firmę Knoll, zaprosiła Eero do współpracy. Saarinen zaprojektował wiele z najbardziej rozpoznawalnych mebli Knoll, w tym krzesła i stół Tulip oraz krzesło Womb.
Tulip - najbardziej znane krzesło Eera Saarinena
Krzesło Tulip (Tulipan) zostało zaprojektowane przez Eero Saarinen w 1955 roku. Charakterystyczne ergonomiczne linie do dzisiaj są uważane za klasyczne wzornictwo przemysłowe. Podstawa krzesła wykonana jest w całości z odlewanego aluminium, a korpus z formowanego tworzywa sztucznego wzmocnionego włóknem szklanym. Występuje w wersji białej i czarnej. Cel, jaki postawił sobie Saarinen, tworząc Tulip, określił słowami: - Chciałem usunąć przeszkodę, ten niespokojny świat u naszych stóp… Chciałem sprawić, by krzesło znów było jedną rzeczą.
Nikt wówczas nie projektował mebli z takich materiałów. Włókno szklane było w początkowej fazie rozwoju i technologia produkcji dopiero raczkowała. Saarinen i Florence Knoll znaleźli pewnego konstruktora łodzi w New Jersey, który eksperymentował z włóknem szklanym i żywicą. Poprosili go, żeby pomógł im w opracowaniu metod produkcji. Florence Knoll wspomina: - Był bardzo sceptyczny, więc po prostu zaczęliśmy go błagać. Myślę, że ze względu na to, iż byliśmy tacy młodzi i pełni entuzjazmu, w końcu się poddał i zaczął z nami współpracować.
Łuk Gateway Arch Saarinena
Wydaje się jednak, że Saarinena pociągała bardziej architektura. Pracował dla firmy ojca, po cichu budując własną markę. Jego pierwszym znaczącym sukcesem i wyjściem z cienia ojca, był praca, którą zgłosił do konkursu na projekt łuku Gateway Arch w St. Louis. Ostatecznie wygrał zlecenie. Wysoki na 192 metry łuk Saarinen zaprojektował w 1947 roku, ale obiekt został zrealizowany dopiero w latach 1962-65, czyli już po śmierci Saarinena. Łuk jest pomnikiem poświęconym wszystkim Amerykanom i mający upamiętnić zdobycie zachodnich ziem kontynentu amerykańskiego.
Saarinen powiedział: - Egipskie piramidy lub obeliski - wydawały się być podstawą wielkich pomników, które zachowały swoje znaczenie i godność w czasie. Ani obelisk, ani prostokątna skrzynia, ani kopuła nie wydawały się odpowiednie w tym miejscu i do tego celu. Tutaj na skraju rzeki Missisipi najbardziej odpowiedni jest wielki łuk.
Eero Saarinen: architekt zdobywa uznanie
W 1950 roku umiera ojciec Saarinena i projektant zostaje sam z rozgrzebaną pracą nad Centrum Technicznym General Motors. Tworząc projekt ze stali i szkła, EeroSaarinen szybko staje się poszukiwany przez inne duże amerykańskie korporacje. Wkrótce wygrywa niektóre z najbardziej prestiżowych zleceń lat 50., w tym terminal TWA, międzynarodowe lotnisko Dulles w Waszyngtonie i ambasadę amerykańską w Londynie.
Eero Saarinen staje się liderem modernistów drugiej generacji. Zaczyna wytyczać kierunek rozwoju architektury. Nawet jeśli nie przyczynia się bezpośrednio do powstania projektu, ma niezaprzeczalny wpływ na architektoniczne trendy lat 50. ubiegłego wieku: to właśnie Saarinen odzyskuje ze stosu odrzuconych prac konkursowych projekt opery w Sydney autorstwa Jørna Utzona.
MIT Kresge Auditorium - centrum kampusu
Saarinen tworzył inspirujące dzieła, które były zarówno odważne, jak i niezwykle proste. Jego projekty często zawierały strzeliste betonowe elementy, dużo szkła i skomplikowane konstrukcje.
W 1955 roku Saarinen otrzymał skomplikowane zadanie: stworzyć układ architektoniczny, który tworzyłby centralne miejsce na kampusie MIT (Massachusetts Institute of Technology) w Cambridge w stanie Massachusetts. Miejsce konferencyjne, gdzie wymienia się myśli i idee. Saarinen zaprojektował budynek z dynamicznym dachem i formą zdefiniowaną jako "jedna ósma kuli". Szklana struktura była radykalnie cienka i stanowiła jak na tamte czasy wielki postęp w budownictwie.
Budynek stał się symbolem MIT. Nazywany jest najbardziej "produktywnym" projektem, ponieważ, dzięki współpracy z architektami akustyki Boltem, Berankiem i Newmanem, sprawdził się również jako sala koncertowa.
MIT Chapel - kaplica dla wszystkich wyznań
Kiedy w 1955 roku Eero Saarinen projektował kaplicę na najlepszej technicznej uczelni na świecie - kampusie MIT, postanowił odejść od tego, z czego był znany. Nie znajdziemy tu rzeźbiarskich, dynamicznych form. Niewielki obiekt sakralny miał być ascetycznym miejscem wywołującym niezwykłe wrażenie obcowania z absolutem; miejscem wyciszenia i refleksji wewnątrz tętniącego życiem kampusu, w którym każda osoba bez względu na wyznanie odnajdzie spokój. Zewnętrzna część kaplicy MIT jest stosunkowo skromna, zwieńczona aluminiową iglicą. Natomiast jej wnętrze jest wprost magiczne.
Kaplica została zaprojektowana jako z grubsza teksturowany ceglany cylinder bez okien, co pomaga stworzyć teatralne wnętrze. Okrągły świetlik w centrum kaplicy nad ołtarzem wpuszcza światło słoneczne do wnętrza i odbija się od metalowej instalacji Harry'ego Bertoia.
Futurystyczne lotniska Saarinena
Główny terminal międzynarodowego lotniska Dulles w Waszyngtonie jest doskonałym przykładem wyrazistych form, które definiują większość prac Saarinena. Trudny konstrukcyjnie pomysł Saarinena został najpierw przetestowany na gigantycznym modelu. W efekcie powstał dach, przypominający falę, podtrzymywany przez masywne kolumny.
Ale najbardziej ikonicznym dziełem projektanta jest terminal TWA na międzynarodowym lotnisku Kennedy'ego. Saarinen chciał ukazać poprzez architekturę ekscytujące cechy podróży samolotem. Jego neo futurystycznej projekt był idealną reprezentacją lotnictwa komercyjnego, które stało się powszechnie dostępne po II wojnie światowej. Budynek przypomina skrzydło samolotu i przybiera formę czterech betonowych powłok łączących się w jednym punkcie. Te zakrzywione elementy są kontynuowane w całym wnętrzu.
Wielu krytykowało projektanta za rozdmuchaną formę lotniska i jego nie mniej maksymalistyczne wnętrza. Saarinen odpowiadał na to: - Doszedłem do przekonania, że kiedy już opracuje się koncepcję budynku, musi być ona przesadzona, wyolbrzymiona i powtarzana w każdej części jego wnętrza, tak aby gdziekolwiek jesteś, wewnątrz czy na zewnątrz, budynek śpiewał tym samym przesłaniem.
Saarinen - wynalazca materiałów
Eero Saarinen współtworzył specyficzny dla Stanów Zjednoczonych zindustrializowany styl międzynarodowy wzbogacony o doświadczenia europejskiego modernizmu. Z betonu formował śmiałe, organiczne formy. Wśród innych zaprojektowanych przez niego budynków znalazły się m.in.:
Eero Saarinen wynalazł nowe materiały, które odtąd zaczęły być stosowane w budownictwie - eksperymentując z materiałami samochodowymi, skonstruował szyby, które odbijały 70% światła słonecznego dobiegającego z zewnątrz, natomiast wnętrze przyciemniały. Ponadto stosował porcelanową emalię, którą pokrywał ściany betonowe, czy stal z naturalną warstwą patyny, dzięki której metal nie ulegał korozji i był zabezpieczony przed opadami atmosferycznymi. Pod koniec lat pięćdziesiątych jego styl ewoluował ze ścisłego modernizmu ku coraz większej ekspresji, zapowiadając nadejście postmodernizmu.
Eero Saarinen zmarł w 1961 roku, w wieku zaledwie 51 lat, podczas operacji usunięcia guza mózgu, pozostawiając swoich ówczesnych partnerów, Kevina Roche'a i Johna Dinkeloo, aby dokończyli wiele z jego ważnych dzieł (w tym St. Louis Arch).
Pomimo zdumiewającego sukcesu w trakcie krótkiej kariery, wpływ Saarinena nie został w pełni doceniony. Zwrot nastąpił w 2005 roku, kiedy to Roche i Dinkeloo przekazali do Yale archiwa Saarinena. Pomogło to zdecydowanie doprowadzić do wzrostu zainteresowania jego projektami.
