Niewiele osób o tym wie, ale wszechobecne dziś cukierki na patyku, czyli lizaki, powstały w 1958 roku. Logo pierwszych lizaków Chupa Chups wymyślił nie kto inny jak słynny malarz Salvador Dalí.
Wydaje się zaskakujące, że słynący z ekscentryczności artysta, jakim był Salvador Dalí, zgodził się stworzyć logo lizaków. Choć z drugiej strony, może właśnie w tym zawierał się cały jego osobliwy i przekorny charakter.
Kto zaprojektował logo lizaków?
Markę Chupa Chups, która dała początek lizakom, stworzył hiszpański producent i sprzedawca słodyczy Enrico Bernat. Podobno wpadł na pomysł obserwując dzieci, które wyjmowały i na nowo wpychały sobie do buzi cukierki, co narażało je na kontakt z zarazkami. Nie mówiąc już o tym, że ich matki musiały nieustannie prać bluzki, o które dzieciaki wycierały ręce. Właśnie to spostrzeżenie skłoniło Bernata do stworzenia cukierków na patyku.
Nazwę Chupa Chups prawidłowo powinno się wymawiać ciupa ciups. Pierwsze logo marki przedstawiało dziewczynkę trzymającą w buzi lizaka (po hiszpańsku czasownik Chupar oznacza lizać), ale konsumentów jakoś to nie przekonało.
I wtedy Bernat zwrócił się do Salvadora Dalí. Był rok 1969. Malarz umieścił nazwę Chupa Chups w stokrotce o jaskrawym kolorze. Logo jest proste. Rzekłabym nawet banalne jak na kogoś, kto szokował swoim wyglądem, a swoją sztuką zadziwiał.
Zdumiewający Salvador Dalí
Salvador Dalí jest uważany za głównego przedstawiciela nurtu surrealizmu, który łączył w swoich dziełach elementy fantastyczne, oniryczne wizje i enigmatyczne symbole. Autor ponad 1500 obrazów, rzeźbiarz, pisarz, fotograf, filmowiec, projektant i scenarzysta jest jednym z najbardziej innowacyjnych i wpływowych artystów XX wieku i jedną z najbardziej eklektycznych postaci wszechczasów.
Miał długie, cienkie wąsy inspirowane XVII-wiecznym hiszpańskim mistrzem Diego Velazquezem (a może też trochę Don Kichotem), ubierał się w aksamity w jaskrawych kolorach ze złotymi haftami. Uczynił swoje życie osobliwym i ekscentrycznym dziełem. Badał swoją nie stłumioną, nie mającą końca wyobraźnię i surrealistyczną kreatywność.
Mówił: “Surrealizm to ja”.
Sekretne życie Salvadora Dalí
Salvador Domingo Felipe Jacinto Dali ì Domenech urodził się 11 maja 1904 roku w Figueres, malowniczym miasteczku w katalońskiej prowincji Girona, niedaleko granicy z Francją (to tam właśnie znajduje się dzisiaj muzeum Dalego). Jego ojciec, prawnik i notariusz, był człowiekiem sztywnym i całkowicie oddanym swojej pracy. Matka zajmowała się domem. Starszy brat Salvador zmarł wcześnie na zapalenie opon mózgowych. Rok później urodził się Dalí, który "odziedziczył" po nim imię. Przez całe życie Dalí wierzył, że jest reinkarnacją zmarłego brata.
Mały Salvador spędził dzieciństwo w nadmorskiej wiosce Cadaques, gdzie jego rodzice zbudowali mu pierwszą pracownię, bo od najmłodszych lat wykazywał niezwykłe umiejętności rysunkowe i zainteresowanie sztuką. W 1919 roku, w Teatrze Miejskim w Figueres, ojciec zorganizował Dalemu pierwszą wystawę, pokazując jego szkice węglem (Dalí nie miał jeszcze 16 lat). Dwa lata później jego matka zmarła na nowotwór. To wydarzenie również bardzo odbiło się na jego psychice.
Co zdarzyło się na akademii?
W latach 1921-1925 uczył się w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych San Fernando w Madrycie, gdzie zaprzyjaźnił się z Federico Garcią Lorcą i filmowcem Luisem Bunuelem. Już wtedy wyglądem wzbudzał kontrowersje. Nosił dziwaczne (jak na tamte czasy) długie bokobrody i włosy, bryczesy i szerokie marynarki. Przypominał zachowaniem dandysa.
Nie skończył studiów - w 1924 roku został aresztowany pod zarzutem wzniecenia buntu w Akademii, a w 1926 roku został wydalony z uczelni, ponieważ odmówił przystąpienia do egzaminu końcowego, oskarżając komisję o brak wystarczających kompetencji do oceny geniusza takiego jak on.
Kim była Gala?
Po tym epizodzie Salvador Dalí opuścił Madryt i przeniósł się do Paryża. Nawiązał znajomość z Picassem, o którym słyszał. Ze swoim przyjacielem Bunuelem z akademii współpracował przy surrealistycznym arcydziele Un chien andalou. W tym samym czasie Mirò przedstawił go grupie surrealistów z Montparnasse - Salvador poznał André Bretona i Elenę Ivanovnę Diakonovą, znaną również jako Gala.
Spotkanie z Galą zaowocowało romansem, a potem ślubem. Gala była dla artysty muzą, czcił ukochaną żonę niczym boginię, nazywając ją jedyną mitologiczną niewiastą naszych czasów. Dla Dalego Gala była współczesną wersją mitycznej Galatei.
Dalí i Gala przenieśli się do Port Lligat, do domu, który Dalí bardzo ukochał, a nawet umieścił na kilku swoich obrazach.
Co było typowe dla malarstwa Dalego?
Były to również lata, w których Dalí zainteresował się teoriami psychoanalitycznymi Freuda. Swoje badania określał jako metodę "paranoiczno-krytyczną", poprzez którą badał najskrytsze aspekty nieświadomości. Przyjął symbolizm jako znak rozpoznawczy swojego malarstwa.
Od tego czasu zdobył rozgłos jako ikona surrealizmu. Na fali tego rozgłosu poleciał do Stanów, gdzie przyciągnął uwagę słynnego nowojorskiego handlarza dziełami sztuki, Juliana Levy'ego. Jego mecenasem został bogaty Edwarda Jamesa, który kupił kilka jego prac i zaprzyjaźnił się z Dalim do tego stopnia, że artysta umieścił jego portret na swoim obrazie Łabędzie odbijające się w wodzie jako słonie.
Dużą rolę odegrała tu również Gala. To ona poszukiwała nabywców i negocjowała ceny dzieł męża, a także dbała o zakup materiałów, lakierów i pędzli do malowania.
Wojna Salvadora Dalí
W międzyczasie rozluźniły się jego relacje z Bretonem, ale Salvador nic sobie z tego nie robił. Dalí powiedział kiedyś: Często śniłem o Hitlerze jako kobiecie. Jego miąższ, który wyobrażałem sobie bardziej biały niż biały, zachwycił mnie …. Ta fascynacja znalazła odzwierciedlenie w kilku dziełach sztuki, w tym w jego słynnej Zagadce Hitlera z 1939 r. Stanowisko to było co najmniej kontrowersyjne i spotkało się z wielkim oburzeniem artystów z jego kręgu, co spowodowało wykluczenie Salvadora z grona surrealistycznego.
To bynajmniej nie uraziło Dalego. Nieskromnie mówił: Jedyną różnicą między mną a szaleńcem jest to, że nie jestem szalony, różnica między mną a surrealistami polega na tym, że naprawdę jestem surrealistą.
Co było największym przedsięwzięciem Dalego?
W 1951 roku Dalí i Gala powrócili do Katalonii i rozpoczął się nowy etap eksperymentów malarza. Jego sztuka natychmiast wzbudziła ogromne zainteresowanie. Tak duże, że Andy Warhol wymienił ją jako jedną z głównych, która miała wpływ na Pop Art.
Od 1960 roku Dalí zajął się niemal wyłącznie realizacją Teatru-Muzeum poświęconego własnej osobie, który przywołuje życie i twórczość geniusza surrealizmu. Jest to największe na świecie muzeum surrealizmu. W latach 60. burmistrz Figueres zapytał artystę, czy mógłby podarować jedno ze swoich dzieł muzeum w Figueres: Muzeum Ampurdán. Dalí uznał, że jego miasto zasługuje na więcej niż jeden obraz i że stanie się ono miejscem, w którym jego sztuka pozostanie po wsze czasy.
Muzeum zostało otwarte we wrześnie 1974 roku. Znakiem rozpoznawczym muzeum jest ogromna przezroczysta kopuła zaprojektowana przez architekta Emilio Péreza. Uwagę zwracają również czarny cadillac zaparkowany na podwórku oraz intrygująca czerwona fasada zwieńczona rzeźbami jajek.
Największe wrażenie robi sala Mae West zaprojektowana przez Dalego i Oscara Tusquetsa. Każdy mebel (przede wszystkim słynna kanapa w kształcie ust), jest nie tylko dekoracją, ale został umieszczony w ten sposób, aby ogólny widok pokoju tworzył trójwymiarowy portret aktorki.
Wszystko byłyby dobrze, gdyby nie przykry wypadek, który zmienił jego życie. W 1980 roku Gala, która miała początek demencji starczej, przypadkowo podała mu złe leki. Od tego momentu Dalí zaczął mieć problemy z utrzymaniem pędzla w dłoni na skutek niekontrolowanego drżenia prawej ręki. W 1982 roku Gala zmarła, a Dalí popadł w apatię, potem w depresję i dwukrotnie próbował popełnić samobójstwo. Zmarł 23 stycznia 1989 roku na atak serca podczas słuchania Tristana i Izoldy, swojego ulubionego dzieła.
Z jakich dzieł zasłynął Dalí ?
Ciekawostka:
Hiszpański malarz cierpiał na urojone przekonanie, że jest zarażony pasożytami… Dokładniej rzecz biorąc, Salvadora Dalí przerażały robaki, szczególnie przerośnięty konik polny siedzący na pysku zdeformowanej głowy - (w dzieciństwie był dręczony przez inne dzieci, które je na niego rzucały). Rojące się czarne mrówki i kolorowe motyle ewoluujące w gronach są więc motywem powracającym w pracach Salvadora: symbolami marnotrawstwa i zniszczenia. Ponadto mrówki oznaczają rozkład, a także wywołują lęk przed śmiercią.
W 1937 roku za namową żony Salvador nawiązał współpracę z projektantką mody Elsą Schiaparelli. Tak zrodziła się pamiętna lobster dress – jedwabna suknia z namalowanym przez Dalego homarem, który jako symbol płodności ozdobił dół kreacji. Z kolei w 1945 roku zaprojektował scenografię do sceny snu w filmie Alfreda Hitchcocka Urzeczona. Kilka lat później Dali stworzył Madonnę z Port Lligat z twarzą ubóstwianej Gali.
Sen spowodowany lotem pszczoły wokół owocu granatu, na sekundę przed przebudzeniem
- artysta przedstawia tu swoją żonę Galę śpiącą nago; dwa tygrysy szykują się do ataku na bezbronną kobietę, w którą zostało wycelowane ostrze bagnetu; na drugim planie widoczny jest słoń na długich i cienkich nogach;
Wielki Masturbator
- autoportret, na którym pojawia się motyw skóry ściągniętej z twarzy, z przymkniętą powieką;
Trwałość pamięci
- małe płótno, namalowane w 1931 roku i przechowywane w MoMA w Nowym Jorku, jest dziełem, które utorowało drogę do sukcesu Dalego. Pewnego gorącego wieczoru Dalí przygotował posiłek z serem camembert. Czekał na Galę, która długo nie wracała, a w między czasie ser zaczął się topić i kapać. Zegary na obrazie są symbolem niekończącego się oczekiwania, w którym wszystko jest nieruchome i zawieszone w czasie;
Żyrafa w płomieniach
- w tym dziele Dalí powraca do jednego ze swoich dominujących tematów, jakim jest ludzkie ciało przedstawione za pomocą szuflad. Odniesienie do Freuda jest oczywiste i zostało wyjaśnione przez autora w następujący sposób: Ludzkie ciało jest dziś pełne sekretnych szuflad, które tylko psychoanaliza jest w stanie otworzyć. Podobnie te szuflady są pełne tabu i paranoi, które tylko artysta może otworzyć, aby w nich grzebać.
Praca przedstawia dwa manekiny wsparte na kulach na pierwszym planie, większy ma otwarte puste szuflady wzdłuż ciała, a w tle znajduje się ogarnięta płomieniami żyrafa. Praca jest zapowiedzią hiszpańskiej wojny domowej i symbolizuje przemoc, zniszczenie i śmierć.
