Klismos - ergonomiczne krzesło z antyku

Klismos to typ krzesła o łukowato, silnie wygiętych na zewnątrz, zwężających się nogach, z których tylne przechodzą w odchylone oparcie. Pozioma deska oparcia pierwotnie prosta, przyjęła z czasem formę wygiętą, wygodniejszą dla osoby siedzącej.

Siedzisko początkowo było wyplatane ze skórzanych pasków lub sznurów. Mebel był lekki i elegancki, bardzo dobrze dostosowany do proporcji ludzkiego ciała. Narodził się w Grecji, w V w p.n.e. i stanowi jedno z największych osiągnięć starożytnego meblarstwa.

Nie zachowały się niestety oryginalne, antyczne egzemplarze, a wiedzę o klismos czerpiemy z malarskich przedstawień na wazach, z płaskorzeźb, małych figurek terakotowych oraz z przekazów literackich. Z tych źródeł wiemy, że klismos był używany przede wszystkim przez kobiety. Spowodowane to było prawdopodobnie jego małą wytrzymałością. Przypuszcza się, że z powodu delikatnej konstrukcji (brak poprzeczek wiążących nogi i silne ich wygięcie), klismos było meblem nietrwałym.

V w. p.n.e.		1810 r.
Klismos jest greckim wynalazkiem i pierwszym ergonomicznym krzesłem. Niestety nie zachowały się antyczne egzemplarze. Wiedzę o nich czerpiemy z malarstwa wazowego.		W okresie klasycyzmu tworzono wierne imitacje antycznych wzorów. Krzesła ozdabiano charakterystycznymi ornamentami w formie palmet lub meandra.

Istnieje waza z przedstawieniem satyra niosącego klismos na ramieniu, które świadczy o tym jak lekkie były te krzesła. Niemniej, w pewnym sensie, było to pierwsze ergonomiczne krzesło - jego sylwetka harmonizowała z kształtem ludzkiego ciała.

W późniejszym okresie zostało przejęte przez Rzymian, a po upadku Cesarstwa na długi czas zapominane. Ponowne zainteresowanie tą formą krzesła pojawiło się w klasycyzmie. Wówczas tworzono wierne kopie antycznych klismos. Popularne było aranżowanie pokoi, a na nawet całych pałaców na styl grecki, w których umieszczano liczne wersje tych krzeseł.

1932 r.		1945 r.
Płynne linie klismos odpowiadały założeniom stylu art deco. Jednak konstrukcja jest mocniejsza, drewniana rama masywniejsza, a siedziska wyściełane i obite skórą lub tkaninami.		Lounge Chair Wood projektu Charlesa i Ray Eamesów powstał z modelowanej sklejki, której sposób obróbki opracowali przy udziale Eero Sarrinena. Krzesło produkowano przez ponad 10 lat.

Jednym z wielbicieli tego typu krzeseł był architekt Benjamin Henry Latrobe. Zaprojektował on całą serię dla Białego Domu w Waszyngtonie, która do dziś przetrwała w prezydenckich wnętrzach. Amerykanie gustowali w klasycyzujących meblach, jednak z biegiem czasu zamiast wiernych kopii decydowali się na zmodernizowane wariacje.

Projektanci zaczęli uzupełniać krzesła o wyściełane oparcia i wzmocnienia nóg, które czyniły je bardziej wytrzymałymi. Prawdziwy renesans klismos przeżywało w początkowej fazie modernizmu i w okresie panowania art deco.

2009 r.		2011 r.
Krzesło Anziano Donghi składa się z modelowanej skorupy z drewna bukowego, pokrytej skórą. Stalowe ażurowe nogi zapewniają stabilność. Całość została ujęta w silnie zgeometryzowane ramy.		Krzesło klismos autorstwa Amerykanina Johna Lylesa zostało wykonane z nierdzewnej stali polerowanej na wysoki połysk, która nadaje mu futurystyczny wyraz, daleki od antycznych skojarzeń.

Nieco później, w latach 50. do odrodzenia antycznego modelu ponownie przyczynili się Amerykanie. To właśnie amerykański projektant mebli T.H. Robsjohn-Gibbings powiedział, że klismos w meblarstwie jest tym, czym Partenon w architekturze.

Gibbings miał niemal obsesję na punkcie eleganckich linii tego krzesła i stworzył wiele jego wersji. Najbliższy antycznemu oryginałowi okazał się model, który powstał w latach 60. we współpracy z greckim producentem mebli Saridisem. Na podstawie malarstwa wazowego wspólnie odtworzyli starożytny kształt. Krzesło stało się symbolem wyrafinowania i dziś jest obiektem pożądania kolekcjonerów.

PK0 Easy Chair, proj. Poula Kjaerholma z 1952, wyprodukowano dopiero w 1997 roku jako limitowaną serię 600 egzemplarzy

W tym samym czasie co Gibbings starał się wskrzesić antyczną formę, inni projektanci w tym Marcel Breuer oraz Ray i Charles Eamesowie przetwarzali ją i uwspółcześniali. Eamesowie stosując giętą sklejkę uzyskali tą samą płynność kształtów co dawni Grecy, jednocześnie nadali jej w pełni nowoczesny wyraz.

Poul Kjaerholm poszedł jeszcze dalej i stworzył niezwykle ekspresyjną formę. Swoją wersję krzesła klismos zaprojektował w 1952 roku i wykonał prototyp z papier maché, który doczekał się realizacji dopiero w latach 90. Okazało się, że wychodząc od antycznej inspiracji stworzył na tyle awangardowy projekt, że musiał poczekać kilkadziesiąt lat, aby ujrzeć światło dzienne.

Wygięte linie klismos wciąż inspirują kolejnych projektantów i stanowią dla nich wyzwanie, gdyż łatwo tu o wytracenie proporcji i stabilności, a w końcu o estetyczny chaos. W starciu z antycznym wzorcem bronią się tylko najlepsi.

tekst: Anna Oporska; zdjęcia: serwisy prasowe firm