Nie ma chyba bardziej zaskakującej definicji krzesła niż ta Zbigniewa Herberta. W tomie „Studium przedmiotu” znajduje się utwór pisany prozą poetycką o tytule „Krzesła”: „Któż pomyślał, że ciepła szyja stanie się poręczą, a nogi skore do ucieczki i radości zesztywnieją w cztery proste szczudła. Dawniej krzesła były to piękne, kwiatożercze zwierzęta. Zbyt łatwo jednak dały się oswoić i teraz jest to najpodlejszy gatunek czworonogów. Straciły upór i odwagę. Są tylko cierpliwe. Nikogo nie stratowały, nikogo nie poniosły. Na pewno mają świadomość zmarnowanego życia. Rozpacz krzeseł objawia się w skrzypieniu”.
Krzesło - historia mebla
Krzesła zmalały i pozbawione zostały swojej prestiżowej pozycji, którą dzierżyły przez kilka stuleci. Wcześniej bowiem przybierały formę tronów zarezerwowanych dla władców. Najstarszy tron, jaki zachował się do czasów współczesnych, znajduje się na Krecie, w mieście Knossos, w tamtejszych ruinach pałacu. I choć niezbyt wygodny, bo z kamienia, wyznaczył kierunek podobnym meblom.
Słowo krzesło (w znaczeniu tron, siedziba) wzięło się od greckiego „kathedra”. A katedra to najważniejszy kościół w diecezji, gdzie na tronie biskupim zasiada duchowny. „Katedra” znalazła się również w słowniku świeckim: na uniwersytetach, jako jednostka administracji uczelni oraz w salach wykładowych. Lekkie podwyższenie w tych salach pełni raczej funkcję praktyczną, ale można się tu dopatrzeć pierwotnego znaczenia.
Jeszcze w renesansie krzesło z wysokim oparciem, bogato rzeźbione nosiło znamiona tronu, niższe warstwy społeczne siadały na sgabello (z włoskiego stołek) lub na ławie.
Krzesło przybrało obecną formę w XVI-XVII wieku i zaczęło mieć służebny charakter. Co prawda w baroku nadal wyróżniało je bogate złote zdobienie i rzeźbione nogi, ale już rokokowe meble stały się mniejsze, łatwiejsze do przenoszenia i wygodniejsze.
Okres biedermeieru był pierwszym w historii meblarstwa, kiedy to przy konstruowaniu mebli zaczęto kierować się zasadami ergonomii. W XIX wieku natomiast pojawił się w historii krzeseł Michael Thonet, prekursor współczesnego wzornictwa oraz produkcji przemysłowej, który opatentował słynne siedziska z giętego drewna.
Kształt krzesła
Od XVII wieku krzesła przybierały różne kształty: miały oparcia okrągłe (styl Ludwika XV), pikowane, tapicerowane czy szczebelkowe (windsorskie oraz tzw. patyczaki typowe dla lat 60. XX wieku).
Z kolei nogi krzeseł były krzyżowe, kabriolowe (w kształcie litery S), kanelowane (przypominające żłobienia na greckich kolumnach) czy w postaci tralek (wiktoriańskie).
Z czasem zmieniły się materiały, z których powstawały krzesła (tworzywo sztuczne, włókno szklane) oraz techniki ich produkcji.
To pozwoliło na zabawę formą. Zwłaszcza pierwsze dekady XX wieku zaznaczyły się obfitością różnych, czasem nieoczywistych, kształtów krzeseł: kropli wody, łabędzia, mrówki, kurczaka.
Co designer to inne krzesło
Wśród projektantów pojawiły się znane nazwiska: Charles i Ray Eames, Hans J. Wegner, Arne Jacobsen, Verner Panton czy współcześnie Philippe Starck. Bieg po trofeum trwa! Krzesło nie powiedziało jeszcze ostatniego słowa.
Fot. otwierająca: Krzesło VAR, zaprojektowane przez Józefa Chierowskiego na początku lat 70. XX wieku, powstało z myślą o wygodzie podczas długich rozgrywek brydżowych, 366 CONCEPT
