Z reguły ukojenia zszarganych nerwów i wyciszenia, poszukuje się w obcowaniu z naturą. Spacer po parku, piknik na łące, czy wyprawa w góry potrafią zdziałać cuda i obdarzyć dobrą energią na kolejne dni. Ogrody sensoryczne natomiast to wręcz kumulacja pozytywnych emocji, uruchamiająca wszystkie zmysły. Na czym polega taka terapia naturą? Czym są i co oferują ogrody sensoryczne? Jak zaprojektować przydomowy ogród sensoryczny? Zapraszamy do lektury artykułu, w którym znajdują się odpowiedzi na zadane pytania i jeszcze więcej informacji.
Ogród sensoryczny - co to jest?
Celem pobytu w ogrodzie sensorycznym jest pobudzenie wszystkich zmysłów za pomocą odpowiednich, różnorodnych bodźców. To jeden z rodzajów ogrodów terapeutycznych i wyłącznie z taką przesłanką jeszcze do niedawna tworzone były takie miejsca. Zakładane z myślą o osobach z niepełnosprawnościami i dysfunkcjami, pozwalały im czerpać w pełni wiedzę i dobrą energię z natury. W ogrodzie sensorycznym występuje wyraźny podział na strefy, z których każda pobudza inny zmysł. To zupełnie odmienny kontakt z naturą, w porównaniu do tradycyjnego ogrodu, gdzie bodźce są ze sobą przeplecione.
Zmysły pozwalają najlepiej poznać świat przyrody, zatem ogród sensoryczny pełni jednocześnie funkcję terapeutyczną i poznawczą. Obecnie nadal wizyty w ogrodach sensorycznych zalecane są w celach terapeutycznych, jednak okazuje się, że przydomowe ogrody zmysłów są coraz popularniejsze i mogą być idealnym miejscem na medytację, jogę i umiarkowaną aktywność. Z kolei ogród sensoryczny dla dzieci przybliża zasady panujące w przyrodzie, co z pewnością przekłada się na szacunek pociechy do środowiska i lepsze oceny z biologii.
Jak ogrody sensoryczne działają na zmysły?
Ogrody sensoryczne działają na wszystkie 5 zmysłów. To nie tylko nacieszenie oczu zielenią i kolorami natury, ale również słyszenie, smakowanie, dotyk i celebrowanie zapachów.
• Strefa wzroku - pozwala na obserwację nie tylko krajobrazu jako ogółu, ale również inicjuje skupienie na roślinnym świecie makro. Obserwacji i porównaniu podlega też przyroda, zmieniająca się pod wpływem pór roku. Ważne są tu barwne zestawienia roślin i ich duża różnorodność, ale także zróżnicowane ukształtowanie terenu i dodatkowe wyposażenie tej części ogrodu w elementy małej architektury oraz dekoracje. Aby móc podziwiać ogród również wieczorem i nocą, warto pamiętać o klimatycznym oświetleniu ogrodowym.
• Strefa słuchu - nasyci zmysł słuchu szmerem wody z fontanny, kaskady lub strumyka, chrzęstem żwiru i kamyków pod stopami, śpiewem ptaków z pobliskich budek lęgowych i karmników, szelestem liści, szumem traw i głębokimi relaksującymi dźwiękami, pochodzącymi z zawieszonych dzwonków wietrznych i łapaczy snów. A wszystko to w rytm decyzji dyrygenta, czyli wiatru. Warto postawić na rośliny, przyciągające owady i budowę niewielkiej groty kamiennej, w której słychać echo. To komplet dodatkowych doznań, a wszystko, co przyjemne dla ucha i natury jest tu dozwolone.
• Strefa węchu - bazuje na naturalnej aromaterapii. Do tej części ogrodu wyjątkowo precyzyjnie wybierane są rośliny, emitujące najintensywniejsze i najpiękniejsze zapachy. Byliny i popularne zioła, ale także mocno pachnące drzewa iglaste oraz krzewy, dające intensywny zapach podczas kwitnienia, znajdą tu swoje miejsce. Niezwykle pożądany jest również zapach skoszonej trawy.
• Strefa smaku - pełna jest roślin, które oferują świeże jadalne kwiaty, owoce i warzywa, przy czym dobrze jest rozdzielić strefę smaku na dwa sektory: owocowy i warzywnik. Można znaleźć tu owoce, pochodzące z krzewów, pnączy i bylin i zdecydowanie warto zadbać o to, aby rośliny prezentowały różnorodne stopnie wysokości. W sektorze warzywnym można pokusić się o szklarnię lub skrzynie wypełnione roślinami warzywnymi.
• Strefa dotyku - powinna zostać urządzona w taki sposób, aby można było swobodnie dojść lub dojechać wózkiem w każde miejsce. Główną rolę gra tu dotyk, więc wszystkie elementy zostają dobrane tak, aby dostarczały jak największej ilości doznań. Dobrze sprawdzają się elementy małej architektury z wikliny, kamienia i drewna oraz ścieżki wyłożone piaskiem, żwirem i kamykami, po których można biegać boso. Bardzo ważna jest tu duża różnorodność w fakturze roślin, dlatego najchętniej wykorzystywane są te o liściach gładkich, z włoskami, mięsistych oraz rośliny o gęstych i obfitych kwiatostanach, jednak powinno się unikać tych kłujących, parzących i mogących zranić.
Jak założyć ogród sensoryczny?
Projektując przydomowy ogród sensoryczny, należy pamiętać o tym, aby był on:
• dostępny dla każdego,
• bezpieczny, czyli pozbawiony niebezpiecznych elementów i roślin,
• uporządkowany i podzielony na strefy.
Najważniejszy jest projekt. Należy podjąć decyzję, czy całe otoczenie domu stanie się jednym wielkim ogrodem sensorycznym, czy też zostanie wydzielona na ten cel tylko część posesji.
Kolejnym krokiem jest podzielenie ogrodu na strefy, a każda strefa powinna oddziaływać na inny zmysł. Można je oddzielić połączeniem murków, pergoli, płotków, skarp i żywopłotem lub podział może być umowny i po prostu widoczny poprzez zróżnicowanie wizualne stref. Dobrym pomysłem jest wyróżnienie stref za pomocą tabliczek i kierunkowskazów oraz oznakowanie rabat i roślin.
Projektując roślinność, warto komponować ze sobą różne gatunki jednoroczne i wieloletnie. Tym sposobem rośliny będą uzupełniać się w kwestii kwitnienia. Najważniejsza jest jednak kontemplacja, którą umożliwią miejsca do zatrzymania się i czerpania pełnymi garściami z natury. Mogą to być ławeczki, pieńki, ozdobne krzesełko lub murki, na których można przysiąść na chwilę i zatracić się we własnych zmysłach.
Rośliny do ogrodu sensorycznego
Każdy zmysł wymaga indywidualnego podejścia w kwestii roślin, zastosowanych w ogrodzie sensorycznym. Niektóre z nich intensywnie pachną, inne są interesujące w dotyku, a jeszcze inne zachwycają wyglądem. Do każdej strefy będą zatem pasować inne rośliny, choć niektóre mogą pojawić się w kilku strefach z uwagi na swoją uniwersalność.
• Strefa wzroku - hortensja, funkia, tulipan, hiacynt, lawenda, chaber, juka, paproć, turzyca, ciemiernik, jagodowiec wielokwiatowy, miechunka rozdęta, tojeść.
• Strefa słuchu - wysokie trawy ozdobne, topola, brzoza oraz oczar wirginijski, którego owoce, pękając, wydają charakterystyczny trzask.
• Strefa zapachu - wiciokrzew, groszek pachnący, kocimiętka, konwalia, róża, bodziszka, lilia, bez, petunia, lewkonia, nagietek, wiesiołek, maciejka, piwonia, fiołek, goździki, mięta, oregano, szałwia, tymianek, sosna, jałowiec, jodła.
• Strefa smaku - poziomka, malina, truskawka, winogrono, agrest, borówka, porzeczka, jeżyna, śliwa, jabłoń, orzech, morela, czereśnia, wiśnia, marchew, ogórek, pomidor, rzodkiewka, sałata, rukola, musztardowiec.
• Strefa dotyku - bukszpan, rozchodnik okazały, rudbekia, juka karolińska, funkia, szałwia srebrzysta, czyściec wełnisty, starzec, hortensja.
Ogrody sensoryczne w Polsce
Ogrody sensoryczne to miejsce, gdzie można odetchnąć pełną piersią i zrelaksować się, ale także nauczyć i doświadczyć czegoś nowego. Inspiracją do wykonania własnego ogrodu, mogą stać się najbardziej pomysłowe ogrody sensoryczne w Polsce, które niewątpliwie warto odwiedzić:
• Ogród w Muszynie niedaleko Krynicy,
• Ogród Botaniczny w Kielcach,
• Park Lema w Krakowie,
• Ogród Sensoryczny „Ostoja” we Wrocławiu,
• Ogród w Gdańsku Oliwie na terenie parku nad Stawem Młyńskim,
• Ogrody Majowe w Rykach,
• Ogród Japoński w Pisarzowicach,
• Ogrody Markiewicz nieopodal Mrągowa.
Reasumując, wizyty w istniejących już ogrodach sensorycznych to uczta dla zmysłów, a założenie własnego miejsca do relaksu sensorycznego to same pozytywy. Jeśli jednak cały ogród zmysłów to zbyt wiele, z pewnością warto przemycić do swojej przydomowej przestrzeni kilka elementów i wykorzystać kilka wskazówek, aby ogród stał się bardziej przyjazny wszystkim zmysłom.
