Wielu z nas marzy o posiadaniu ogrodu z bujnie kwitnącymi krzewami, pięknymi bylinami i soczystym trawnikiem pod potężnymi koronami drzew. Ale gdy już staniemy się właścicielami takiego kawałka ziemi, okazuje się, że uzyskanie takiego właśnie efektu wcale nie jest łatwe.
Posiadanie ogrodu na działce w lesie, albo na jego skraju, to wielka zaleta. Przed wszystkim mamy do dyspozycji już pewien gotowy fragment kompozycji. Nie trzeba zakładać ogrodu od zera, rosną na niej dorosłe drzewa, na które zwykle trzeba czekać kilkanaście lub kilkadziesiąt lat. Na początku może nam się wydawać, że jest to ograniczenie, bo nie możemy posadzić roślin, o których marzymy, jest sporo cienia, a trawnik zarasta mchem, chwastami, albo wcale nie chce rosnąć. Jednak w każdym leśnym ogrodzie można posadzić wiele ciekawych gatunków kwitnących lub cieszących oko bujną zielenią liści.
Po pierwsze, rozpoznaj, w jakim lesie masz ogród
Przede wszystkim trzeba uważnie przyjrzeć się temu, co rośnie na naszej posesji (drzewa, krzewy, byliny). Jeśli sami nie potrafimy określić, jaki w ogrodzie jest rodzaj podłoża, np. na podstawie występujących w ogrodzie drzew, można zlecić analizę gleby. Warto jednak wiedzieć, że na przeważającym obszarze Polski występują lasy iglaste. Są to głównie lasy sosnowe, gdzie rośnie wyłącznie sosna pospolita (Pinus sylvestris) lub sosna z domieszką brzozy brodawkowatej (Betula pendula) i innych gatunków liściastych.
Spotkać się też możemy z działkami położonymi w lasach świerkowych, gdzie rośnie świerk pospolity (Picea abies) z niewielką domieszką roślin liściastych. W wielu miejscach Polski występują również piękne dąbrowy, w których dominują potężne i długowieczne dęby szypułkowe (Quercus robur). W rejonach górskich i nad morzem możemy spotkać lasy bukowe, w których rosną buki pospolite (Fagus sylvatica) i jodły (Abies alba), a w miejscach podmokłych (np. nad jeziorami, wzdłuż rzek, na podmokłych łąkach) tereny porośnięte olchami (Alnus) i topolami (Populus).
Na terenach, gdzie rosną sosny mamy do czynienia z przepuszczalnym, niezbyt żyznym podłożem o kwaśnym odczynie. W dąbrowach i buczynach ziemia jest lepszej jakości. Najżyźniejsze podłoże, choć często dość podmokłe, spotkamy pod olchami.
Jak zabrać się do projektowania?
Tak, jak przy projektowaniu każdego ogrodu, tak samo ogród na leśnej działce trzeba podzielić na strefy i określić ich funkcję. Należy również sprawdzić, jaka część posesji jest przez większą część dnia zacieniona, a które miejsca są nasłonecznione. Obserwacji należy dokonać zarówno w okresie wegetacyjnym (od wiosny do jesieni), jak i w czasie, gdy na drzewach nie ma liści. Jest wiele bardzo atrakcyjnych gatunków, które kwitną wczesną wiosną, jeszcze przez rozwojem liści drzew.
Przy samym domu, w części reprezentacyjnej, ogród może być bardziej uporządkowany. W dalszych zakątkach warto dostosować całkowicie nasadzenia do panujących warunków - wtedy będziemy mieć gwarancję, że rośliny, które posadzimy, będą się zdrowo rozwijały i staną się prawdziwą ozdobą ogrodu.
Styl ogrodu
Na leśnej działce najlepiej sprawdzają się ogrody naturalistyczne, z krętymi ścieżkami i bujnymi, swobodnymi rabatami. Styl ogrodu musi jednak pasować nie tylko do otaczającego dom krajobrazu, ale również do stylu domu. Dlatego nawet w lesie można założyć nowoczesny, minimalistyczny ogród, jeśli właśnie taki będzie pasował do istniejącej architektury. Pod koronami drzew ładnie wyglądać będzie również ogród w stylu japońskim, w którym dominują cieniolubne różaneczniki i azalie (Rhododendron), niezwykle urodziwe klony palmowe (Acer palmatum) i karłowe odmiany sosen.
Dobór nawierzchni i elementów małej architektury
Na leśnej działce do budowy nawierzchni ścieżek, miejsc parkingowych i nawierzchni tarasów najlepiej wykorzystywać naturalne materiały budowlane, takie jak drewno i kamień. Do leśnych ogrodów pasują również elementy z cegły, donice ceramiczne i betonowe imitujące naturalne materiały.
Najlepsze gatunki do leśnego ogrodu
Dobierając rośliny do leśnego ogrodu starajmy się sadzić nasze rodzime gatunki lub ich odmiany, które najlepiej zniosą panujące w ogrodzie warunki. W cieniu drzew trudno utrzymać soczyście zielony trawnik, choć w sprzedaży znajdziemy specjalne mieszanki dostosowane do miejsc zacienionych. Dlatego typowo rekreacyjną murawę załóżmy tylko tuż przy domu, a w pozostałej części posesji zastosujmy niskie rośliny okrywowe, które potrafią pięknie kwitnąć i nieraz nawet efektownie przebarwiają się jesienią, a do tego świetnie znoszą zacienienie.
Zamiast trawnika
Świetną rośliną okrywową, która kwitnie wczesną wiosną jest zawilec gajowy (Anemone nemorosa), zimozielony barwinek pospolity (Vinca minor) i nieco egzotycznie wyglądająca runianka japońska (Pachysandra terminalis). Do zadarniania można wykorzystać również pnącza, takie jak winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia) i bluszcz pospolity (Hedera helix). Będą one szczelnie okrywały podłoże, a po kilku sezonach zaczną wspinać się na pnie drzew i stworzą dodatkową dekorację.
Pod drzewami mogą rosnąć również pięknie pachnące konwalie majowe (Convallaria majalis), fiołki wonne (Viola odorata) i dąbrówka rozłogowa (Ajuga reptans), która wiosną kwitnie na niebiesko.
Własne wrzosowisko
Na skraju lasu sosnowego, w słonecznym i suchym miejscu, gdzie mało roślin ozdobnych da sobie radę, można założyć własne wrzosowisko lub rabatę wrzosową. Poza wrzosem pospolitym (Calluna vulgaris), który zakwita pod koniec sierpnia, warto w tym miejscu posadzić również inne gatunki lubiące kwaśne podłoże, np. kwitnące wczesną wiosną wrzośce (Erica), krzewiaste pierisy japońskie (Pieris japonica), kalmie szerokolistne (Kalmia latifolia), kwitnące w czerwcu żarnowce (Cytisus) oraz doskonale rosnące na piaszczystym podłożu jałowce (Juniperus), karłowe odmiany sosen (Pinus) i niskie odmiany brzóz (Betula).
W takich warunkach sprawdzają się również niektóre mało wymagające trawy ozdobne - kępkowe kostrzewy (Festuca), wdzięczne rozplenice japońskie (Pennisetum alopecuroides) i niektóre odmiany miskantów (Miscanthus). Na wyjątkowo suchym terenie można też posadzić wydmuchrzycę piaskową (Leymus arenarius), ale trzeba pamiętać, że to roślina ekspansywna i może znacznie się rozrosnąć. Poza tym jej bardzo efektowne, srebrzyste liście są bardzo ostre.
Krzewy i byliny do leśnego ogrodu
Wbrew pozorom jest też wiele krzewów, które świetnie radzą sobie pod koronami drzew. Wśród nich są wspomniane wcześniej różaneczniki i azalie, które kwitną na przełomie maja i czerwca. W cieniu można również sadzić różne odmiany kaliny koralowej (Viburnum opulus), która nie tylko pięknie kwitnie wiosną, ale również rodzi ładne, czerwone owoce (przysmak wielu gatunków ptaków).
Na półcienistych rabatach doskonale sprawdzają się również kwitnące latem hortensje (Hydrangea), łatwe w uprawie pęcherznice (Physocarpus) i malowniczo wyglądające w czasie kwitnienia tawuły (Spiraea). Do obsadzania kratek i altan doskonale sprawdzą się pnącza, takie jak powojniki (Clematis) i wiciokrzewy (Lonicera).
Pod krzewami warto posadzić mało wymagające byliny, takie jak paprocie, funkie (Hosta), parzydło leśne (Aruncus diocus), języczki (Ligularia) czy wdzięczne jarzmianki (Astrantia).
Pielęgnacja roślin w leśnym ogrodzie
W leśnym ogrodzie dużym problemem mogą być opadające jesienią liście. Jeśli zbiera się ich bardzo dużo, warto założyć w półcienistym miejscu kompostownik, który stanie się dla nas źródłem żyznego podłoża.
Pamiętajmy też, że w leśnym środowisku żyje wiele gatunków pożytecznych owadów, ptaków, małych ssaków i innych drobnych zwierząt. Dlatego przy pielęgnacji roślin starajmy się sięgać po naturalne nawozy i ekologiczne środki ochrony roślin. Powieśmy dla zwierząt schronienia, karmniki i specjalne hotele. Wówczas nasz ogród stanie się dla nich przyjaznym miejscem do życia i być może będziemy mogli je obserwować z okien domu.
