Właściwe oświetlenie schodów ma podwójną funkcję we wnętrzach. Pierwsza to usprawnienie komunikacji, czyli wędrówki w górę i na dół. Druga zaś to aspekt dekoracyjny, zwłaszcza gdy schody mają charakterystyczny wygląd i są zaprojektowane w taki sposób, że stanowią np. część przestronnej strefy dziennej.
Oświetlenie schodów wewnętrznych - podstawowe zasady
Przede wszystkim warto zaznaczyć, że oświetlenie schodów rządzi się nieco innymi prawami niż pozostałych stref we wnętrzu. Światło powinno być delikatne i dyskretne oraz bez efektu olśnienia, czyli rażenia w oczy. Ten ostatni aspekt jest o tyle ważny, że zapewnia wygodę i bezpieczeństwo przy wędrowaniu schodami. Dobrą praktyką jest też zamontowanie osobnych łączników światła przy schodach, tak by dało się uruchomić lampy zarówno z dołu schodów, jak i z góry.
Oświetlenie schodów powinno także gwarantować dobrą widoczność każdego ze stopni. I to jedna z najistotniejszych zasad, która determinuje wybór konkretnych rozwiązań. W przypadku schodów należy też zdecydować się na oświetlenie bez kabli, czyli z ukrytymi i zamaskowanymi wszelkimi przewodami. Te na widoku mogłyby przeszkadzać na co dzień, a co gorsza - nawet spowodować wypadek.
Planowanie oświetlenia schodów - kiedy to zrobić?
Najlepiej, jeśli projekt oświetlenia schodów wykonany jest i wdrożony już na etapie budowy oraz remontu domu. Oczywiście wszelkie zmiany (nawet te gruntowne) można wprowadzać także później, niemniej jest to bardziej kłopotliwe oraz wymaga skomplikowanych prac - łącznie ze skuwaniem płytek czy demontażem materiałów wykończeniowych, jeśli np. decydujemy się na oświetlenie stopni schodów.
Kluczowy jest wybór typu lamp oraz efektu, jaki chcemy osiągnąć. Jeśli schody są odrębną strefą (poza innymi pomieszczeniami) i służą w głównej mierze do wędrówki z parteru na wyższe kondygnacje i z powrotem, mniejsze znaczenie ma kwestia dekoratorska. Natomiast w sytuacji, gdy chcemy oświetlić pojedyncze stopnie albo wyeksponować za pomocą światła design schodów, im wcześniej przeprowadzimy wszystkie prace, tym lepiej.
Rodzaje lamp przy schodach - co jest do wyboru?
Planując oświetlenie schodów wewnętrznych, warto pamiętać przede wszystkim o następujących typach lamp:
• Oświetlenie górne, w tym żyrandol - w niektórych przypadkach jest wystarczających źródłem światła, choć to zależy od typu schodów. Na przykład te kręte i o nietypowych kształtach mogą wymagać dodatkowego światła (zwłaszcza ściennego). Najlepiej postawić na lampę emitującej jasną, choć ciepłą poświatę. W ten sposób wszystkie stopnie są widoczne, a nie ma ryzyka, że światło będzie razić w oczy.
• Kinkiety - to bardzo praktyczne rozwiązanie w przypadku oświetlenia schodów. Zwykle montuje się ich większą liczbę i najlepiej w równych odstępach. Mogą emitować dwukierunkowe światło - zarówno w dół (na same schody), jak i na sufit. Można się zatem spotkać z określeniami downlight i uplight. Kinkiety mogą przy tym pełnić istotną funkcję dekoracyjną - malowniczo oświetlać nie tylko schody, lecz także ozdoby ścienne, grafiki czy obrazy, które są rozmieszczone na ścianie. Warto pamiętać, by montować je nieco wyżej, niż wypada wysokość wzroku osoby wędrującej po schodach (światło nie razi wtedy w oczy).
• Oprawy schodowe (tzw. oczka) - tu już chodzi o punkty świetlne rozmieszczone w samych schodach, a dokładniej - nisko przy stopniach (wszystkich lub w odstępie co kilka stopni). Takie rozwiązanie efektownie i malowniczo podświetla schody. Ponadto doskonale sprawdza się w praktyce, bo wszystkie stopnie są w pełni widoczne. Oczka świetlne mogą mieć różną formę - od małych punktów świetlnych po dłuższe, jednorodne listwy oświetleniowe.
Oświetlenie schodów LED
Termin „LED” mówi o zastosowanej technologii, nie zaś konkretnie o typie oświetlenia pod względem designu. Współcześnie właściwie wszystkie tradycyjne i nowoczesne źródła światła dostępne są w wersji LED-owej. A czym ona się wyróżnia? Ma dwa istotne, mocne punkty: niskie zużycie energii oraz długowieczność. Najbardziej zaawansowane LED-y mogą pracować bezawaryjnie nawet przez kilkadziesiąt lat. Co ważne, nie „psują się” z dnia na dzień - gdy ich żywotność dobiega końca, stopniowo emitują coraz słabsze światło.
W kontekście tej technologii do wyboru są dwa podstawowe rozwiązania - tzw. zintegrowane źródła światła LED (czyli stanowiące stały element lampy) oraz oddzielne i wymienne (żarówki LED-owe). Można tu jednak przyjąć, że to te pierwsze wyróżniają się zwykle wyższym poziomem zaawansowania i lepszymi walorami praktycznymi. Wykonanie oświetlenia schodów LED nie różni się też właściwie od montażu lamp działających w oparciu o bardziej tradycyjne technologie.
Inteligentne oświetlenie schodów
Na koniec warto jeszcze przybliżyć temat tzw. inteligentnego oświetlenia schodów, a szerzej - smart home. Najogólniej mówiąc, chodzi o z jednej strony automatyzację pracy lamp, z drugiej - możliwość zdalnej ich obsługi zarówno w zakresie ich uruchamiania, jak i regulacji (np. natężenia światła).
W przypadku schodów szczególnie dobrze sprawdza się oświetlenie z czujnikiem ruchu. Gdy zbliżamy się do stopni, źródła światła się natychmiast włączają, a kiedy opuszczamy schody - po zaprogramowanym czasie się wyłączają. Nie tylko ułatwia to bezpieczne i wygodne poruszanie się, lecz także pozwala obniżyć zużycie prądu.
W zakresie rozwiązań inteligentnych można zresztą znaleźć jeszcze inne propozycje, takie jak praca lamp według określonego scenariusza - np. sekwencyjne oświetlanie kolejnych stopni. Oświetlenie typu smart można też łatwo włączyć w szerszy system zdalny w ramach jednej aplikacji.
